NÃ"I THẲNG (TALKING STRAIGHT CỦA AUGUSTINE LOORTHUSAMY)
Giúp Bạn Nói Trưá»c Công Chúng Cách Rõ Rà ng Và Hữu Hiá»u
Lm. Lê Công Äức dá»ch từ  TALKING STRAIGHT
A Guide To Clear And Effective Public Speaking của Augustine Loorthusamy do Cahayasuara Communications Centre, Kuala Lumpur, Malaysia xuất bản theo yêu cầu của Asian Communication Network (ACN) Bangkok, Thailand 2005
haian14_5@convert *prc
Lá»I GIá»I THIá»U CỦA NGƯá»I Dá»CH
Augustine Loorthusamy â" hay Augy, như nhiá»u bạn hữu gá»i ông cách thân máºt â" là má»t trong những ngưá»i nói trưá»c công chúng tá»'t nhất mà chúng tôi Ä'ược biết. Ã"ng là má»t trong những diá»
n giả Ä'iá»u hà nh khoá Truyá»n Thông dà nh cho má»t sá»' giáo sư Ä'ại chá»§ng viá»n Viá»t Nam tá» chức tại Bangkok cách Ä'ây và i nÄm, mà chúng tôi có may mắn Ä'ược tham dá»±. Những bà i nói chuyá»n cá»§a Augy luôn luôn có sức thu hút mãnh liá»t từ Ä'ầu Ä'ến cuá»'i.Â
Ã"ng thu hút ngưá»i nghe bằng tất cả những gì ông có: bằng chất giá»ng, bằng ánh mắt, bằng miá»ng cưá»i, bằng thứ ngôn ngữ rất tá»± nhiên nhưng tinh tế, bằng những câu chuyá»n minh hoạ có duyên, bằng cách ông khéo léo sá» dụng tấm bảng viết, những video clip hay những trình bà y PowerPoint thông qua máy chiếu (projector). Ã"ng biết cách là m cho ngưá»i nghe không chá» nghe mà còn tham dá»± cách tÃch cá»±c và o viá»c khai triá»n chá»§ Ä'Ỡông trình bà y. Nhất là , ông biết cách trao cho ngưá»i nghe cái ấn tượng sâu Ä'áºm rằng ông thá»±c sá»± xác tÃn mạnh mẽ những gì ông nói.Â
Và o cuá»'i khoá, Augy tặng má»i tham dá»± viên má»t quyá»n TALKING STRAIGHT mà ông má»i xuất bản. Lần giá» qua các trang sách, chúng tôi thú vá» nháºn ra rằng ông Ä'ã thá»±c hà nh cách tuyá»t vá»i những gì ông viết á» Ä'ây. Hay nói Ä'úng hÆ¡n, tất cả những gì Ä'ược viết á» Ä'ây là kết tinh từ chÃnh kinh nghiá»m riêng cá»§a tác giả, má»t ngưá»i gắn Ä'á»i mình vá»i ânghiá»pâ truyá»n thông và Ä'ã có 25 nÄm là m diá»
n giả.Â
Chuyá»n quyá»n sách ânhá» mà lá»nâ nà y sang Viá»t ngữ, chúng tôi vừa muá»'n bà y tá» lòng biết Æ¡n Ä'á»'i vá»i Augustine Loorthusamy và các Ä'á»"ng nghiá»p cá»§a ông trong Mạng Lưá»i Truyá»n Thông à Châu (ACN), vừa muá»'n coi như má»t âphụ bảnâ có thá» dùng kèm vá»i quyá»n Äá» Giảng Lá»
Tá»'t HÆ¡n (Preaching Better) cá»§a Äức Cha Ken Untener, mà bản tiếng Viá»t má»i Ä'ược giá»i thiá»u cách Ä'ây Ãt lâu và Ä'ã Ä'ược rất nhiá»u Ä'á»c giả ná»"ng nhiá»t Ä'ón nháºn. Ngưá»i giảng lá»
không phải cÅ©ng là má»t ngưá»i nói trưá»c công chúng Ä'ó sao?
Ngà y lá»
Thánh Gioan Vian,
NÄm Thánh Linh Mục 2009,
Ngưá»i dá»ch
Lá»I CÃM Æ N
Táºp sách nà y thà nh hình nhá» sá»± giúp Ä'ỡ và ủng há» nhiá»t tình cá»§a nhiá»u bạn bè và Ä'á»"ng nghiá»p.Â
Tôi Ä'ặc biá»t tri ân tất cả những ai Ä'ã cho tôi các cÆ¡ há»i Ä'á» thá»±c hiá»n những khoá giáo dục truyá»n thông quan trá»ng cho nhiá»u giá»i khác nhau – như các phụ huynh, các nhà giáo, phụ nữ, công nhân, các bạn trẻ. Nhá» những cÆ¡ há»i ấy mà các kinh nghiá»m Ä'ược rút tá»a và Ä'úc kết trong táºp sách nà y. Äây là sá»± Ä'óng góp nhá» bé cá»§a tôi.
Cách riêng, tôi chân thà nh tri ân:
* Alfonso Deza, Philippines, ngưá»i từ ban Ä'ầu Ä'ã gợi ý tôi viết quyá»n sách nà y.
* Jerry Martinson, JESCOMEAO, Äà i Loan, Ä'ã không ngừng há» trợ tôi trong công tác giáo dục truyá»n thông.
* M. Nadarajah, Mạng Lưá»i Truyá»n Thông à Châu (ACN), Bangkok và Kuala Lumpur, Ä'ã trợ giúp biên táºp và lo liá»u cho quyá»n sách nà y Ä'ược xuất bản.
* G. Clare Westwood, Kuala Lumpur, Ä'ã Ä'óng góp trong khâu biên táºp.
* Canute Januarius, Trung Tâm Truyá»n Thông Cahayasuara, Kuala Lumpur, Ä'ã sá»a bản in.
* Adeline James, Trung Tâm Truyá»n Thông Cahayasuara, Kuala Lumpur, Ä'ã trình bà y và thiết kế quyá»n sách.
* Simone Anthony, Trung Tâm Truyá»n Thông Cahayasuara, Kuala Lumpur, Ä'ã thá»±c hiá»n tất cả các hình minh hoạ.
Tôi chân thà nh cám Æ¡n Lawrence John, Giám Äá»'c Trung Tâm Truyá»n Thông Cahayasuara, Kuala Lumpur, Ä'ã nháºn xuất bản quyá»n sách nà y cho Mạng Lưá»i Truyá»n Thông à Châu (ACN, Bangkok).Â
Lá»I Tá»°A
Nói trưá»c công chúng, Ä'á»'i vá»i nhiá»u ngưá»i, có thá» là má»t kinh nghiá»m khá»§ng khiếp. Bạn có thá» là má»t trà thức, má»t bác sÄ© sáng giá, má»t nghá» sÄ© tà i nÄng hay má»t doanh nhân thà nh Ä'ạt⦠nhưng khi Ä'ứng trưá»c má»t cá» toạ, bạn trá» thà nh má»t kẻ lúng ta lúng túng. Bạn ngượng nghá»u và lÃu lưỡi; bạn hoang mang Ä'ến vã má»" hôi, và tháºm chà bạn thấy mình tắc tá».
Nhưng tình hình có thá» còn tá» hÆ¡n thế nữa. Bạn có thá» là m cho ngưá»i nghe mình lắc Ä'ầu ngao ngán và hoà n toà n thất vá»ng.
Sách nà y bà n vá» viá»c nói trưá»c công chúng. Nó không dùng các thuáºt ngữ chuyên môn kỹ thuáºt, nhưng muá»'n trình bà y khoa nói trưá»c công chúng bằng thứ ngôn ngữ sát mặt Ä'ất.
Sách nà y sẽ giúp bạn vượt qua ná»i sợ nói trưá»c công chúng, và giúp bạn Än nói tá»'t hÆ¡n. Nó là má»t quyá»n sách Ä'Æ¡n giản, chứa Ä'á»±ng những ý tưá»ng gần gÅ©i, dá»±a và o 25 nÄm kinh nghiá»m diá»
n thuyết cho các nhóm Ä'á»§ má»i tầm vóc: lá»n và nhá». >
Tôi có bao gá»"m trong sách nà y những phần bà n vá» viá»c Ä'iá»u hà nh má»t diá»
n Ä'à n má», vá» viá»c nói chuyá»n ứng khẩu, và vá» viá»c Ä'á»'i phó vá»i má»t cuá»c phá»ng vấn bất ngá».
Chúc bạn Ä'á»c vui vẻ!
Augustine Loorthusamy,
Thư Ký Ä'iá»u hà nh Mạng Lưá»i Truyá»n Thông à Châu (ACN), Bangkok; Phó Chá»§ Tá»ch Signis World, Brussels (2001-2005)
CHÆ¯Æ NG 1 : TẠI SAO NÃ"I?
Không gì tuyá»t vá»i bằng má»t ý tưá»ng hay â" và không gì bi Ä'át bằng má»t ý tưá»ng hay mà không thá» truyá»n Ä'ạt.
TRUYá»N THÃ"NG Là CHUYá»N SINH TỬ
Truyá»n thông, hay liên lạc, là má»t tiến trình luôn luôn diá» n ra trong thế giá»i con ngưá»i, Ä'á»ng váºt, cây cá». Äó là má»t tiến trình tương tác toà n vÅ© trụ, ná»'i kết má»i dạng Ä'á»i sá»'ng.
Trong tất cả những thứ mà con ngưá»i là m, viá»c liên lạc vá»i nhau có tÃnh Ä'ặc trưng con ngưá»i nhất. Tôi trá» thà nh má»t con ngưá»i nếu tôi có thá» liên lạc vá»i ngưá»i khác. Không có con ngưá»i cô láºp.
Từ âtruyá»n thôngâ (communication) có gá»'c á» từ La Tinh communis, có nghÄ©a là âcùng chung vá»i nhau.â Khi chúng ta á» trong tình trạng communis, thì chúng ta cảm thông nhau; chúng ta bình Ä'ẳng; chúng ta giá»'ng nhau; chúng ta hiá»p nhất. ChÃnh vì váºy mà có những từ như hiá»p thông (communion), cá»ng Ä'á»"ng (community).
Nếu không có truyá»n thông thì sẽ không có tương quan, chẳng có gia Ä'ình hay cá»ng Ä'á»"ng, cÅ©ng chẳng có ý niá»m vá» dân tá»c. Truyá»n thông là chất kết dÃnh xã há»i. Äó là má»t nhu cầu thiết yếu cá»§a con ngưá»i, và vì thế Ä'ó cÅ©ng là má»t quyá»n cÄn bản cá»§a con ngưá»i.
Nếu truyá»n thông gặp bế tắc thì Ä'iá»u xảy ra là hiá»u lầm, Ä'á»' kỵ, khÃch bác. Tình trạng nà y tách chúng ta ra khá»i nhau và gây ra những ná»i khá» cho con ngưá»i. Truyá»n thông là cÆ¡ sá» cho cả xung Ä'á»t lẫn cảm thông, cả tà n phá lẫn hoà giải, cả chiến tranh lẫn hoà bình.
Truyá»n thông có mặt trong má»i khÃa cẠÄ'á»i sá»'ng. Nó Ä'á»nh nghÄ©a và Ä'á»nh hưá»ng chÃnh Ä'á»i sá»'ng.
MẪU THỨC TRUYá»N THÃ"NG
Thá»i Ä'ại Ãnh Sáng á» Châu Ãu Ä'ã Ä'em lại má»t thay Ä'á»i lá»n trong cách hiá»u vá» truyá»n thông. Truyá»n thông Ä'ược coi như phương tiá»n Ä'á» truyá»n Ä'ạt các thông Ä'iá»p, nghÄ©a là phá» biến, gá»i, hay trao thông tin cho ngưá»i khác. Cái nhìn nà y cÅ©ng ná»'i kết truyá»n thông vá»i Ä'ưá»ng bá», Ä'ưá»ng xe lá»a, Ä'iá»n tÃn. Truyá»n thông trá» thà nh má»t công nghá» truyá»n bá các kiến thức, các ý tưá»ng, các thông tin xa hÆ¡n và nhanh hÆ¡n, nhằm kiá»m soát không gian và con ngưá»i.
Mẫu thức SMCRE (source-message-channel-receiver-effect / tức: nguá»"n – thông Ä'iá»p – kênh truyá»n – ngưá»i nháºn – hiá»u quả) là tóm tắt cái nhìn vá» truyá»n thông như sá»± truyá»n Ä'ạt. Mẫu thức nà y phản ảnh má»t cách hiá»u âdây chuyá»nâ vá» truyá»n thông: Ai nói gì? Qua kênh nà o? Nói vá»i ai? Vá»i hiá»u quả gì? Äá»nh nghÄ©a nà y phản ảnh cấu trúc bá» mặt cá»§a truyá»n thông, bao gá»"m lá»i nói, cá» chá», nét mặt. Nhưng trái tim và linh há»"n cá»§a truyá»n thông vẫn chưa Ä'ược nhắc Ä'ến. Truyá»n thông trá» thà nh má»t biá»u thức toán há»c, má»t tiến trình máy móc.
Rất lâu trưá»c Ä'ó, Aristote rõ rà ng nghÄ© tương tá»± khi ông xem truyá»n thông có quan há» vá»i thuáºt hùng biá»n, gá»"m ba yếu tá»' chÃnh là : ngưá»i nói, câu chuyá»n Ä'ược nói, và ngưá»i nghe â" trong Ä'ó má»i yếu tá»' hoà n toà n phân biá»t, tháºm chà Ä'ứng tách rá»i khá»i các yếu tá»' kia. Ã"ng cho rằng mục tiêu cá»§a hùng biá»n là tìm kiếm má»i phương tiá»n có thá» Ä'á» thuyết phục, nhằm gây ấn tượng Ä'úng hÆ¡n là nhằm truyá»n thông cho ngưá»i khác. Sá»± nhấn mạnh Ä'ược Ä'ặt trên vÄn phong và kỹ thuáºt, chẳng hạn Ä'iá»u bá», chất giá»ng, và cảm xúc mãnh liá»t.
Tuy nhiên, các há»c giả hiá»n Ä'ại không Ä'á»"ng ý vá»i Ä'á»nh nghÄ©a truyá»n thông chá» là truyá»n Ä'ạt. Dewey (1916) giải thÃch rằng xã há»i tá»"n tại không chá» nhá» truyá»n Ä'ạt mà còn nhá» truyá»n thông nữa. Quan niá»m cá»§a ông vá» truyá»n thông, hiá»u như má»t sá»± chia sẻ hay sá»± thông dá»± dá»±a trên má»t niá»m tin chung, má» ra những gá»'c rá» cá» xưa cá»§a ý niá»m nà y. Theo Dewey, truyá»n thông là tiến trình không phải nhắm má» các thông Ä'iá»p ra trong không gian nhưng là nhắm bảo tá»"n xã há»i trong thá»i gian; không nhắm phá» biến thông tin nhưng là nhắm diá» n tả những niá»m tin Ä'ược chia sẻ.
TÃNH THÃNH THIÃNG CỦA TRUYá»N THÃ"NG
|
|
| á» Ã Châu, chúng ta thấy tÃnh thánh thiêng cá»§a truyá»n thông trong sá»± giao tiếp Ä'ầy ý nghÄ©a biá»u tượng vá»i ngưá»i khác. Chẳng hạn, ỠẤn Äá», Sri Lanka và Thái Lan, khi hai ngưá»i gặp nhau, há» chắp tay lại gần chá» trái tim và cúi Ä'ầu nói lá»i chà o: namaskaram hay namaste hay sawasdee tuỳ từng nÆ¡i. á» Hà n Quá»'c, Nháºt Bản và Trung Quá»'c, ngưá»i ta cÅ©ng cúi Ä'ầu chà o nhau khi gặp, vá»i các tiếng chà o tương ứng là : annyonghashimnhikka, ohayo gozaimas, và ni hao. á» Malaysia, Indonesia và các nưá»c Há»"i Giáo khác, ngưá»i ta hoặc ôm hôn hoặc siết tay nhau và nói assala mulaikum (chúc bạn bình an). á» Philippines, khi trẻ em từ trưá»ng vá» Ä'ến nhà , chúng chà o cha mẹ bằng cách nắm lấy bà n tay cha mẹ và Ä'ặt trên trán mình Ä'á» biá»u hiá»n lòng tôn kÃnh. Cá» chá» nà y gá»i là mano. |
Khi là m những Ä'iá»u như thế, thá»±c sá»± chúng ta Ä'ang hạ mình trưá»c bản tÃnh thần thiêng nÆ¡i ngưá»i khác vá»'n hiá»p nhất vá»i chúng ta. Những biá»u tượng nà y là những bằng chứng hùng há»"n nhắc chúng ta rằng chúng ta là má»t dân cá»§a Thiên Chúa Ä'ược gắn kết vá»i nhau trong cá»ng Ä'á»"ng, rằng sá»± sá»'ng có tÃnh thánh thiêng, và rằng hoà bình và hoà Ä'iá»u là những mục tiêu tá»'i háºu cá»§a truyá»n thông. VÄn hoá Äông phương là má»t ná»n vÄn hoá hai tay ôm lấy sá»± sá»'ng.
Trái lại, vÄn hoá Tây phương Ä'ã trá» thà nh má»t ná»n vÄn hoá má»t tay. Khi hai ngưá»i gặp nhau, há» xoè bà n tay ra Ä'á» bắt tay nhau, ngầm muá»'n nói rằng âHãy xem bà n tay tôi Ä'ây nè. Không có dao Ä'âu nhé. Tôi không gây hấn.â Tháºt khó trao và nháºn sá»± ná»"ng nhiá»t vá»i chá» má»t bà n tay. | |
TRUYá»N THÃ"NG XÃT NHƯ Lá» NGHI
Trải bao thế ká»·, hình thức thông thưá»ng nhất cá»§a truyá»n thông là bằng khẩu ngữ. Sá»± khôn ngoan cá»§a các thá»i Ä'ại Ä'ược lưu truyá»n từ thế há» nà y sang thế há» khác qua tiếng nói.
Quây quần dưá»i bầu trá»i Ä'êm Ä'ầy sao, xung quanh má»t Ä'á»'ng lá»a hoặc má»t gá»'c cây, các câu chuyá»n vá» Ä'á»i sá»'ng và vá» cái chết Ä'ược ká» Ä'i rá»"i Ä'ược ká» lại. Những ngưá»i ká» chuyá»n á» Ä'ây chÃnh là những ngưá»i Ä'ầu tiên nói trưá»c công chúng. Những nét hóm há»nh và những lẽ khôn ngoan cá»§a các báºc tiá»n bá»'i Ä'ược trình bà y má»t cách say mê và cuá»'n hút cho má»t cphấn khÃch, khÆ¡i gợi trà tưá»ng tượng cá»§a ngưá»i nghe và má» ra những ý nghÄ©a thâm sâu cho cuá»c sá»'ng. | |
Truyá»n thông xét như lá» nghi có mang những trách nhiá»m lá»n lao nÆ¡i chÃnh nó. Những ngưá»i Ä'ược chá»n Ä'á» Än nói sẽ Ä'ảm nháºn công viá»c cá»§a mình vá»i Ä'ầy trân trá»ng. Äó là má»t vinh dá»± lá»n lao, vì lá»i nói cá»§a há» Ä'ược coi như cái gì thiêng thánh. Ngưá»i nói cÅ©ng chÃnh là lá»i Ä'ược nói; và lá»i Ä'ược nói là sá»± truyá»n thông những niá»m tin cá»§a ngưá»i nói. Äây là sá»± truyá»n thông trá»n vẹn â" truyá»n thông chÃnh sá»± sá»'ng chất chứa trong bản ngã cá»§a mình. Socrates, Äức Pháºt, Tiên Tri Mohamét, và Äức Giêsu Kitô là những và dụ rõ rá»t cá»§a Ä'iá»u nà y. | |
Sá»° CẠNH TRANH GIá»®A CÃC HÃNH THỨC TRUYá»N THÃ"NG
Xuyên qua dòng thá»i gian, khả nÄng truyá»n thông cá»§a chúng ta Ä'ã phát triá»n từ tiếng nói tá»i chữ viết, rá»"i kỹ thuáºt ghi hình, và rá»"i cả ghi hình lẫn ghi âm. Ngà y nay, vá»i các phương tiá»n truyá»n thông Ä'ại chúng và vá»i những công nghá» thông tin má»i, chúng ta Ä'ang má» rá»ng chân trá»i truyá»n thông ra vô hạn.
Tuy nhiên, truyá»n thá»'ng truyá»n thông trá»±c tiếp bằng lá»i Ä'ang bá» Ä'e doạ nghiêm trá»ng bá»i các hình thức truyá»n thông má»i, nhất là máy truyá»n hình và máy tÃnh. Chúng ta thÃch nhìn mà n hình TV hay mà n hình âvi tÃnhâ hÆ¡n là nhìn mặt nhau.
Cách chúng ta nháºn hiá»u thá»±c tại, vì thế, Ä'ược Ä'á»nh hình không phải bá»i những liên lạc trá»±c tiếp vá»i nhau mà là bá»i các phương tiá»n truyá»n thông. Chúng ta thÃch má»t dạng truyá»n thông chá»§ yếu bằng hình ảnh và có tÃnh giải trà trên TV hÆ¡n là từ má»t con ngưá»i sá»'ng Ä'á»ng bằng xương bằng thá»t. Thá»±c tế là khả nÄng lắng nghe nhau cá»§a chúng ta Ä'ã bá» suy giảm rất nhiá»u. Ngà y nay, Ãt ai thÃch các bà i nói chuyá»n.
Nói trưá»c công chúng, vì thế, trá» thà nh hình thức Ãt hiá»u quả nhất và Ãt hấp dẫn nhất trong tất cả các hình thức truyá»n thông. Các thầy cô giáo, các nhà giảng thuyết, các doanh nhân, các chÃnh khách … Ä'ang gặp nhiá»u khó khÄn trong viá»c giữ sá»± chú ý lắng nghe cá»§a ngưá»i ta. Tuy nhiên, chá» xuyên qua viá»c truyá»n thông trá»±c tiếp mà chúng ta có thá» thá»±c sá»± chuyá»n Ä'ạt con ngưá»i thá»±c cá»§a mình. Thách Ä'á»' Ä'ặt ra cho chúng ta hiá»n nay là là m sao Ä'á» tiếng nói cá»§a chúng ta Ä'ược nghe giữa những á»"n à o cá»§a má»t thế giá»i rá»n rá»p các phương tiá»n truyá»n thông.
CHÆ¯Æ NG 2 : NÃ"I TRƯá»C CÃ"NG CHÃNG NGÃY NAY
Ngưá»i ta không quan tâm bạn biết mức nà o cho tá»i khi há» biết bạn quan tâm mức nà o! (Krish Dhanam)
NÃ"I TRƯá»C CÃ"NG CHÃNG NGÃY NAY
Nói trưá»c công chúng Ä'ược Ä'á»nh nghÄ©a là viá»c truyá»n thông các ý tưá»ng bằng cách sá» dụng các lá»i nói và Ä'á»ng tác Ä'á» cho phép ngưá»i ta biết bạn cảm nghÄ© gì. Nói trưá»c công chúng là truyá»n thông trá»±c tiếp bằng lá»i vá»i má»t cá» toạ.
Các mẫu thức nói trưá»c công chúng ngà y nay bắt nguá»"n từ khoa hùng biá»n cá»§a Aristotle, trong Ä'ó phong cách thì quan trá»ng hÆ¡n là ná»i dung hay tÃnh phù hợp. Ngưá»i ta Ä'ánh giá cao các cá» chá», chất giá»ng, cảm xúc mãnh liá»t, kỹ thuáºt ⦠hÆ¡n là cái cá»'t lõi cá»§a Ä'iá»u Ä'ược nói.
Như váºy, viá»c phát biá»u sá»± tháºt và diá» n tả Ä'iá»u bạn thá»±c sá»± cảm nghÄ© Ä'ược gá»p chung trong cái ná» lá»±c Ä'á» gây ấn tượng, tách rá»i ngưá»i nói ra khá»i lá»i nói và tạo ra má»t vá»±c thẳm giữa lá»i nói ấy và thÃnh giả.
Trong khi má»t bà i nói chuyá»n dà i ba tiếng Ä'á»"ng há»" hay hÆ¡n thế có thá» Ä'ược chấp nháºn trong quá khứ, giả Ä'á»nh rằng má»t thá»i lượng như thế Ä'ược dà nh cho viá»c suy tư vá» chiá»u rá»ng chiá»u sâu cá»§a các ý tưá»ng mà diá» n giả trình bà y â" thì ngà y nay tình hình công chúng Ä'ã trá» nên khác hẳn. Há» dá» mất kiên nhẫn. Thá»i gian cá»§a há» không còn rá»ng như xưa nữa.
Vì ngưá»i ta ngáºp chìm trong thông tin từ nhiá»u nguá»"n Ä'ầy cảm kÃch, há» khó mà có thá»i giá» Ä'á» lắng nghe má»t bà i nói chuyá»n. Trưá»ng Ä'á» chú ý cá»§a há» Ä'ã bá» giảm xuá»'ng Ä'ến chá» còn bằng chiá»u dà i cá»§a má»t quảng cáo truyá»n hình, trong Ä'ó má»t câu chuyá»n Ä'ược ká» cho chúng ta chá» trong có 30 giây!
Chúng ta sá»'ng trong ká»· nguyên thông tin CD-ROM, Internet, email, không gian ảo và cả thá»±c tại ảo. Chúng ta lưu trữ và sá» dụng những núi dữ liá»u Ä'á»" sá» chá» bằng má»t cái nhấn nút. Má»t CD-ROM, chẳng hạn, có thá» lưu trữ tất cả thông tin chứa trong 330.000 tá» vÄn bản Ä'ược Ä'ánh máy theo chế Ä'á» cách hà ng Ä'Æ¡n thông thưá»ng (single-spaced). Vá»i sá»± phát triá»n cá»§a các CD-ROM nhiá»u lá»p, tháºm chà tất cả các ná»i dung cá»§a má»t thư viá»n công cá»ng có thá» Ä'ược lưu trữ trong chiếc máy tÃnh Ä'á» bà n cá»§a bạn.
Vá»i dòng chảy thông tin ngá»"n ngá»n, má»t cảm thức má»i vá» ngôn ngữ bằng lá»i Ä'ã phát sinh. Ngưá»i ta muá»'n ngưá»i nói Ä'i tháºt nhanh và o chá»§ Ä'iá»m. HÆ¡n thế nữa, há» mong Ä'ược nghe trá»±c tiếp sá»± tháºt là cái vá»'n thưá»ng bá» lảng tránh.
Ngà y nay, nếu bạn muá»'n ngưá»i ta lắng nghe mình và nếu bạn muá»'n tác Ä'á»ng Ä'ược há», thì bạn phải nói thẳng. Ngưá»i ta mong nghe những kinh nghiá»m thá»±c sá»± riêng tư cá»§a ngưá»i nóiá» Ä'ợi cả những tin vui lẫn tin buá»"n. Nói trưá»c công chúng, vì thế, bao gá»"m cả viá»c là m chứng â" tức truyá»n thông sá»± tháºt như Ä'ược phát biá»u từ má»t kinh nghiá»m sá»'ng.
Bạn sẽ là má»t nhà truyá»n thông hữu hiá»u khi ngưá»i ta tin bạn. Truyá»n thông bao gá»"m 10 phần trÄm kỹ nÄng cá»ng vá»i 90 phần trÄm tÃn nhiá»m â" Ä'ó là khẳng Ä'á»nh cá»§a Linh mục Tiến SÄ© Miles OâBrian Riley, ngưá»i Ä'ã Ä'oạt giải thưá»ng Emmy (1989).
hãy Ä'á»c môi tôi!
Viá»c tìm kiếm sá»± tháºt Ä'ã trá» thà nh cái gì tháºt tức cưá»i. Khi các tá»ng thá»'ng, thá»§ tưá»ng và các chÃnh khách phát biá»u, các chuyên gia truyá»n thông Ä'ược yêu cầu phân tÃch lá»i nói cá»§a há» Ä'á» tìm xem há» thá»±c sá»± muá»'n nói gì.
Nói váºy không có nghÄ©a là xem thưá»ng các qui tắc và các kỹ thuáºt diá» n thuyết hữu hiá»u, bá»i Ä'ó vá»'n là má»t phần cá»§a công viá»c thông tin. Äiá»u quan trá»ng là viá»c chuyá»n Ä'ạt thông Ä'iá»p phải luôn luôn chiếm tầm quan trá»ng Ãt hÆ¡n tầm nhìn lá» nghi, bá»i truyá»n thông xét như lá» nghi má»i là truyá»n thông Ä'Ãch thá»±c. Bạn hãy dùng kinh nghiá»m mà nhấn mạnh sá»± tháºt (các dữ kiá»n,) và hãy truyá»n Ä'ạt sá»± tháºt ấy bằng các kỹ nÄng truyá»n thông hữu hiá»u. Tôi thấy Ä'ây là công thức hiá»u quả nhất trong ká»· nguyên thông tin cá»§a chúng ta hiá»n nay.
CHÆ¯Æ NG 3 : CÃC YẾU Tá» CỦA BÃI NÃ"I CHUYá»N
| Những ngưá»i không nắm vững thưá»ng sá» dụng từ ngữ Ä'ao to búa lá»n, còn những ngưá»i nắm vững thì dùng từ rất Ä'Æ¡n giản. |
CÃC YẾU Tá» CỦA BÃI NÃ"I CHUYá»N
Không vá» vẩn tà nà o khi nói rằng má»t bà i nói chuyá»n Ä'ược dá»n kỹ phải là má»t bà i nói chuyá»n thá»±c sá»± ⦠Ä'ược dá»n kỹ!
Má»t trong những vấn Ä'á» thưá»ng thấy nÆ¡i những ngưá»i Ä'Äng Ä'à n, Ä'ó là há» bắt Ä'ầu nói rất hay, Ä'ến ná»a Ä'ưá»ng thì Ä'i lạc, và cuá»'i cùng kết thúc má»t cách tá» hại. Lá»i khuyên Ä'áng Ä'ược lắng nghe á» Ä'ây là hãy bắt Ä'ầu chuẩn bá» bà i nói chuyá»n vá»i thÃnh giả á» trong tâm trà mình. Má»t bà i nói chuyá»n hay cần Ãt nhất má»t tuần chuẩn bá». Và trong tiến trình chuẩn bỠấy có bao gá»"m cả viá»c táºp dượt. align=”justify”>Mục Ä'Ãch cá»§a bà i nói chuyá»n là gì nếu không phải là tác Ä'á»ng Ä'ến thái Ä'á» sá»'ng cá»§a ngưá»i ta bằng cách truyá»n thông những ý tưá»ng cho má»t cá» toạ sẽ Ä'ón nháºn cách suy nghÄ© cá»§a diá» n giả.
Tại nhiá»u buá»i nói chuyá»n vá» nói trưá»c công chúng, tôi thưá»ng yêu cầu các tham dá»± viên cho biết há» nghÄ© Ä'âu là yếu tá»' quan trá»ng nhất trong mẫu thức truyá»n thông SMCRE. Tôi gợi ý cho thÃnh giả cá»§a mình rằng tất cả các yếu tá»' Ä'á»u quan trá»ng, nhưng có má»t yếu tá»' Ä'óng vai trò trá»ng yếu Ä'á»'i vá»i hiá»u quả cá»§a truyá»n thông.
Nói chung, các tham dá»± viên nêu những ý kiến khác nhau vá» yếu tá»' quan trá»ng nhất â" có ngưá»i cho Ä'ó là nguá»"n truyá»n thông (S), ngưá»i khác thì nghÄ© Ä'ó là thông Ä'iá»p truyá»n thông (M), kênh truyá»n thông (C) hay những phản há»"i truyá»n thông⦠Rất Ãt ngưá»i nghÄ© yếu tá»' quan trá»ng nhất là ngưá»i nháºn truyá»n thông, tức cá» toạ. Chúng ta quá loay hoay nghÄ© vá» chÃnh mình trong tư cách là những ngưá»i truyá»n Ä'ạt; chúng ta gán quá nhiá»u tầm quan trá»ng cho thông Ä'iá»p. Trong môi trưá»ng âai tiâ (IT: kỹ thuáºt Ä'iá»n toán) hôm nay, chúng ta nghÄ© rằng công nghá» và kỹ thuáºt là những chìa khoá giúp chúng ta có Ä'ược má»t bà i nói chuyá»n tá»'t. ThÃnh giả trá» thà nh những Ä'á»'i tượng hoà n toà n thụ Ä'á»ng nghe chúng ta. Thảo nà o các bà i nói chuyá»n cá»§a chúng ta chẳng có hiá»u quả bao nhiêu. Chá» có má»t qui luáºt thôi: Tất cả truyá»n thông Ä'á»u phải lấy ngưá»i nháºn là m Ä'á»nh hưá»ng. à nghÄ©a nằm á» ngưá»i ta, không phải á» trong các thông Ä'iá»p.
* CỬ TOẠLà TƯá»NG
Diá» n giả cho biết tôi cần Ä'iá»u gì? Äiá»u Ä'ó có thá»±c tiá» n không? Có Ãch lợi không? Tôi phải là m gì? Trong tất cả các yếu tá»' cá»§a má»t cuá»c nói chuyá»n trưá»c công chúng, thÃnh giả là yếu tá»' sá»' má»t. ThÃnh giả là tất cả. Truyá»n thông không thá» Ä'ạt hiá»u quả nếu không lấy thÃnh giả là m Ä'á»nh hưá»ng. Bạn hiá»n hữu á» Ä'ó cho thÃnh giả. Không có thÃnh giả, không có cuá»c nói chuyá»n. Bạn không quan trá»ng, thÃnh giả má»i quan trá»ng. Vì thế bạn cần phải biết thÃnh giả cá»§a mình. Mục Ä'Ãch cá»§a truyá»n thông là Ä'á» Ä'em lại sá»± thay Ä'á»i. Sá»± thay Ä'á»i ấy liên quan tá»i kiến thức, các kỹ nÄng, các giá trá», và các hà nh vi ứng xá». Bạn muá»'n tác Ä'á»ng thÃnh giả sao cho sau câu chuyá»n cá»§a mình thÃnh giả sẽ có thêm kiến thức, thêm kỹ nÄng, thêm cảm hứng. Nói tắt, bạn muá»'n bà i nói chuyá»n cá»§a bạn có sức thúc Ä'ẩy ngưá»i ta. Váºy, chúng ta phải bắt Ä'ầu từ chá» mà ngưá»i ta Ä'ang á». |
Không có thông tin nà o vá» thÃnh giả mà vô bá» cả. Những ngưá»i là m viá»c trong công nghiá»p quảng cáo hiá»u rất rõ Ä'iá»u nà y. Há» bá» ra Ä'ến 40 phần trÄm lợi tức Ä'á» nghiên cứu khách hà ng cá»§a há». Trưá»c hết há» tìm hiá»u khách hà ng; rá»"i há» má»i bán hà ng. Tôi nhá» má»t kinh nghiá»m riêng. Má»t nhóm nghiên cứu sinh nông nghiá»p Ä'i Ä'ến má»t vùng trá»"ng lúa Ä'á» khÃch lá» các nông dân trá»"ng hai vụ má»i nÄm. Các nông dân muá»'n biết tại sao há» phải trá»"ng vụ thứ hai khi mà vá»i chá» má»t vụ há» cÅ©ng Ä'ã có Ä'á»§ lúa gạo Ä'á» Än và hÆ¡n nữa còn có phần dư ra Ä'á» nấu rượu. Các nghiên cứu sinh Ä'ầy thiá»n chà nà y trả lá»i rằng nếu bà con nông dân sản xuất thêm lúa, há» sẽ có thêm tiá»n và vá»i sá»' tiá»n ấy há» sẽ sắm Ä'ược áo quần tá»'t hÆ¡n, há» sẽ có nhà cá»a Ä'ẹp hÆ¡n và nhiá»u thứ tá»'t khác nữa. Äây là má»t câu trả lá»i rất vụng vá». Các nông dân thấy mình bá» tá»n thương. Há» muá»'n biết có gì không á»n vá»i áo quần và nhà cá»a hiá»n nay cá»§a há»; há» cÅ©ng muá»'n biết tại sao phải sắm thêm những thứ khác khi mà những gì há» Ä'ang có cÅ©ng Ä'á»§ rá»"i. Há» cám Æ¡n các nghiên cứu sinh và gá»i trả lại trưá»ng. Các nông dân nói trên không muá»'n trá»"ng vụ lúa thứ hai vì má»t lý do rất cao quÃ. Há» thấy thương cho Ä'à n trâu cá»§a mình và không muá»'n bắt chúng phải là m viá»c quá vất vả cho vụ lúa thứ hai. Äà n trâu cần Ä'ược nghá» ngÆ¡i Ä'úng mức. Má»t nghiên cứu Ä'Æ¡n giản cho thấy rằng có má»t má»'i tương quan Ä'ặc biá»t giữa bà con nông dân vá»i Ä'à n trâu cá»§a há». Nếu các nghiên cứu sinh chá»u khó tìm hiá»u trưá»c, há» hẳn sẽ biết Ä'iá»u Ä'ó. Há» hẳ sẽ biết rằng nói chung các nông dân không quá quan tâm Ä'ến quần áo hay nhà cá»a kiá»u tây â" Ä'ấy chá» là hiá»n tượng á» thà nh thá». Há» có những má»'i ưu tiên khác, chẳng hạn: dà nh dụm Ä'á» lo viá»c há»c cho con cái. Còn vá» Ä'á»i sá»'ng cá»§a mình, há» chá»§ trương âtri túc tiá»n túc.â Cuá»c gặp gỡ ấy có thá» Ä'ã xảy ra xuôi xắn hÆ¡n nếu các nghiên cứu sinh ngá» lá»i kêu gá»i bà con nông dân vùng ấy giúp Ä'ỡ, vì Ä'ất nưá»c Ä'ang bá» khá»§ng hoảng lương thá»±c, nhất là Ỡcác thà nh phá»'. Vì ngưá»i ta không thá» trá»"ng lúa á» thà nh phá»', nên má»i sá»± phải nhá» cáºy bà con nông dân. Giải thÃch như váºy là nhìn nháºn sá»± Ä'óng góp cá»§a giá»i nông dân cho Ä'ất nưá»c và qua Ä'ó là m cho há» cảm thấy mình có vai trò quan trá»ng, há» sẽ dá» sẵn lòng trá»"ng thêm vụ lúa thứ hai hÆ¡n. Câu chuyá»n nói trên, tháºt may, Ä'ã kết thúc có háºu. Cuá»'i cùng bà con nông dân vùng ấy Ä'ã Ä'á»"ng ý trá»"ng vụ lúa thứ hai sau khi Ä'ược cung cấp thêm cho âquân sá»'â Ä'à n trâu và Ä'ược cho biết lý do thá»±c, nghÄ©a là , Ä'ất nưá»c Ä'ang cần thêm lúa gạo. Sá»± nắm rõ trưá»c vá» cá» toạ sẽ giúp cho diá» n giả quyết Ä'á»nh không chá» vá» chiá»u dà i cá»§a bà i nói chuyá»n, vá» ngôn ngữ thÃch hợp cần dùng và vá» phương thế truyá»n Ä'ạt, mà quan trá»ng hÆ¡n, sẽ giúp anh ta có sá»± nhạy cảm vá» vÄn hóa Ä'á»'i vá»i những thÃnh giả khác nhau.
Sá»± thÃch thú phải nằm á» thông Ä'iá»p. Và bạn phải luôn tạo ra sá»± thÃch thú. ThÃnh giả phải cảm thấy rằng bà i nói chuyá»n cá»§a bạn phù hợp thiết thá»±c vá»i Ä'á»i sá»'ng cá»§a há». Vì thế, bạn hãy chá»n chất liá»u cho bà i nói chuyá»n cá»§a mình trong liên há» vá»i những câu há»i nà y: Cá» toạ nà y có thá» là m gì vá» vấn Ä'á» mà tôi trình bà y? Là m sao Ä'á» thông tin cá»§a tôi có thá» soi sáng, gợi cảm hứng và tá» ra hữu Ãch cho há»? Thông Ä'iá»p nà y có Ä'em lại cho há» niá»m hy vá»ng nà o không?
ÄÆ¡n giản không có nghÄ©a là quá sÆ¡ sà i. Má»t bà i nói chuyá»n Ä'Æ¡n giản thì luôn luôn rõ rà ng rà nh mạch. Nó mạch lạc và có chiá»u sâu. Các ngụ ngôn, chẳng hạn, vừa rất Ä'Æ¡n giản vừa chuyên chỠý nghÄ©a tâm linh và xã há»i sâu sắc. Các truyá»n ngụ ngôn cá»§a Aesop là má»t minh hoạ vá» Ä'iá»u nà y. Thông Ä'iá»p cá»§a bạn phải là m cho ngưá»i ta thá»'t lên: âHay tháºt! Trưá»c Ä'ây mình chưa nghe nói như thế vá» Ä'iá»u Ä'ó.â Phần lá»n các chương trình truyá»n hình Ä'ược là m sao cho má»t cáºu bé hay cô bé 13 tuá»i có thá» hiá»u dá» dà ng.
Trong má»t môi trưá»ng phá»§ ngáºp truyá»n thông như váºy, bà i nói chuyá»n trưá»c công chúng không nên dà i quá 10 phút. Nếu trong bà i nói chuyá»n có má»t câu chuyá»n hay hay, hoặc có sá» dụng các phương tiá»n nghe nhìn, thì chúng ta có thá» giãn ra tá»'i Ä'a là 15 phút. Sá»' Ä'iá»m chÃnh trong bà i nói chuyá»n không nên vượt quá bá»'n. Ba Ä'iá»m thì tá»'t hÆ¡n. Ngưá»i nghe khó mà táºp trung và ghi nhá» hÆ¡n ba hoặc bá»'n Ä'iá»m. Nếu bạn cần phải trình bà y nhiá»u hÆ¡n thế, hãy chuẩn bá» má»t tà i liá»u cầm tay và phát cho thÃnh giả Ä'á» há» sẽ Ä'á»c lại sau. Há» thÃch như váºy.
Ngà y nay, ná»n vÄn hóa âai tiâ (IT) Ä'ã xuất hiá»n và cái kiá»u thức Ä'ã Ä'ược chuyá»n Ä'á»i. Chúng ta cảm nháºn má»i sá»± má»t cách khác hẳn. Chúng ta có vô sá»' nguá»"n thông tin trên cấp Ä'á» toà n cầu. Ta có thá» là m rất nhiá»u thứ cùng má»t lúc. Con gái tôi có thá» vừa nói chuyá»n trên Ä'iá»n thoại hay âchat onlineâ vừa là m bà i táºp vá» nhà trên máy tÃnh, và Ä'á»"ng thá»i nó còn nghe nhạc nữa. Cách cảm nháºn cá»§a ngưá»i trẻ ngà y nay rất ngá». Há» ânhìn má»i sá»± bằng tai và nghe má»i sá»± bằng mắt.â Há» dá»"n má»i thứ lại vá»i nhau như má»t trò chÆ¡i xếp hình và há» nhìn ngắm cái toà n thá». Há» chá»n những gì có tá»'c Ä'á» và loại những gì rá» rà cháºm chạp. Các bà i nói chuyá»n thuá»c sá»' những thứ há» cho là rá» rà . Äiá»u quan trá»ng, Ä'á»'i vá»i há», là Ä'i thẳng và o⦠Ä'iá»u quan trá»ng!
Chúng ta sá»'ng trong má»t ná»n vÄn hóa hình ảnh. Có ai Ä'ó nói rằng: âMá»t hình ảnh tương Ä'ương vá»i má»t ngà n từ ngữ, và má»t ngà n hình ảnh có thá» ká» má»t triá»u câu chuyá»n.â ó biết tại sao tivi, xinê, raÄ'iô Ä'ược nhiá»u ngưá»i ưa chuá»ng Ä'ến thế không? Bá»i vì chúng là những nhà ká» chuyá»n tuyá»t vá»i. Các chuyá»n ká» là lá»ch sá» cá»§a chúng ta. Chúng ta sẽ không biết gì vá» tá» tiên mình nếu không qua các câu chuyá»n cá»§a các vỠấy. Chuyá»n ká» là má»t cá»a sá» vén má» cuá»c sá»'ng ngưá»i ta. Khi bạn ká» má»t câu chuyá»n trong bà i nói chuyá»n cá»§a mình, bạn Ä'ang hé má» chÃnh bạn. ThÃnh giả sẽ thoáng nháºn ra bạn là ai và bạn là m gì. Tháºt quan trá»ng viá»c ghi nháºn rằng khi bạn vén má» chÃnh mình và chia sẻ chÃnh con ngưá»i mình, ká» cả những nghi nan cá»§a mình, thì thÃnh giả cÅ©ng bắt Ä'ầu sẵn sà ng cá»i má» như váºy. Những ai không có câu chuyá»n nà o Ä'á» ká» thì Ä'ấy rất có thá» là há» Ä'ang che giấu con ngưá»i tháºt cá»§a há».
Ngôn ngữ tá»'t nhất nên dùng là tiếng mẹ Ä'ẻ cá»§a cá» toạ â" thứ ngôn ngữ mà qua Ä'ó há» Ä'ã Ä'i và o nháºn biết và hiá»u thế giá»i. Tuy nhiên, Ä'iá»u nà y không phải luôn luôn có thá» trong má»t xã há»i Ä'a sắc tá»c và Ä'a ngôn ngữ. Trong những trưá»ng hợp Ä'ó, hãy dùng ngôn ngữ mà Ä'a sá»' thÃnh giả có thá» hiá»u cách dá» dà ng.
Bạn cÅ©ng có thá» luyá»n giá»ng bằng cách gia nháºp má»t câu lạc bá» sân khấu hay má»t nhóm ca nhạc. á» Ä'ó bạn có thá» vừa há»c các kỹ thuáºt phát âm vừa giải trÃ. Tôi Ä'ã là m thế và thấy có hiá»u quả. Tôi chẳng bao giá» là ca sÄ©, vì tôi chá» Ä'á»§ khả nÄng Ä'á» và o âvòng gá»i xeâ thôi, nhưng tôi vẫn có thá» táºp luyá»n Ä'á» là m chá»§ âm giá»ng cá»§a mình.
Äiá»u mà bạn Ä'ừng bao giá» là m, Ä'ó là cá»' bắt chưá»c cách ngưá»i khác nói. Là m váºy bạn sẽ khiến thÃnh giả thất vá»ng Ä'ấy. Hãy là chÃnh bạn. Bạn táºp luyá»n Ä'á» nói tá»'t hÆ¡n nhưng bao giá» bạn cÅ©ng phải là chÃnh bạn. Äừng nói quá lá»n tiếng, Ä'iá»u Ä'ó chá» gây khó chá»u cho thÃnh giả mà thôi. Giá»ng cá»§a tôi rất mạnh. Có lần tôi nói chuyá»n vá»i má»t nhóm phụ huynh, và má»t trong sá»' há» Ä'ứng lên phát biá»u: âNà y Augy, giá»ng cá»§a anh mạnh tháºt. Chúng tôi chẳng thá» nghe Ä'ược gì cả.â Tôi hiá»u Ä'iá»u ngưá»i ấy muá»'n nói. Äôi khi, nói rất nhá» trong hÆ¡i thá» lại có thá» chuyá»n trao má»t thông Ä'iá»p rất mạnh mẽ. Như có câu nói rằng âChân lý chá» cần Ä'ược nói thì thầm.â Bạn hãy nói khoan thai và rõ rà ng, dùng những khoảng lặng và những ngắt câu thÃch Ä'áng. Hãy lưu ý cách phát âm cá»§a bạn, vì những từ phát âm không Ä'úng sẽ ảnh hưá»ng Ä'ến cả bức thông Ä'iá»p Ä'ấy. CÅ©ng hãy lưu ý Ä'ến những thói quen như viá»c thưá»ng xuyên lặp lại mấy tiếng âá»,â âà ,â âùmm,â hay những tiếng Ä'á»m thừa thãi khác do mất kiá»m soát. Táºt xấu ấy sẽ là m cản trá» dòng chảy cá»§a bà i nói chuyá»n. Má»t Ä'á»"ng nghiá»p cá»§a tôi có lần Ä'ã Ä'ếm sá»' lần tôi nói âcó nghÄ©a là â¦â và cho biết tôi Ä'ã nói thế Ä'ến 7 lần trong má»t phút. Bạn Ä'ừng xem thưá»ng những thói quen không tá»'t như thế. Äừng Ä'á» giá»ng nói cá»§a bạn bá»c lá» ra rằng bạn Ä'ang thiếu nhiá»t tình hay thiếu âlá»±câ. Má»t diá» n giả thà nh công hao tá»'n rất nhiá»u nÄng lá»±c trong má»t bà i nói chuyá»n. Má»t diá» n giả uá» oải thì chẳng thá» Ä'em lại gì ngoà i sá»± buá»"n ngá»§ cho ngưá»i nghe. ThÃnh giả phải cảm nháºn Ä'ược nhiá»t huyết cá»§a bạn. Nếu bạn nói vá»i giá»ng ngái ngá»§, thì ngưá»i nghe phải buá»"n ngá»§ thôi. Giá»ng nói và bà i nói chuyá»n cá»§a bạn có thá» Ä'ược há» trợ bá»i má»t sá»' công cụ, chẳng hạn micrô, cá» Ä'iá»u cá»§a thân thá», và những phương tiá»n nghe nhìn phù hợp. Tuy nhiên, tất cả những sá»± há» trợ ấy không miá» n cho bạn viá»c táºp luyá»n, táºp luyá»n và táºp luyá»n không ngừng.
Nếu biết dùng Ä'á»ng tác cá»§a Ä'ôi tay cách thÃch hợp Ä'á» nhấn mạnh má»t Ä'iá»m nà o Ä'ó, bạn sẽ là m cho bà i nói chuyá»n cá»§a mình phong phú hẳn lên. á» Ã Châu, bạn Ä'ừng Ä'ưa má»t ngón tay, nhất là ngón trá», mà chá» và o thÃnh giả Ä'ấy nhé. Vì ngưá»i ta cho Ä'ó là cá» chá» vô lá» . Hãy dùng cả lòng bà n tay. Nhưng phải chú ý Ä'á» Ä'ừng cá» Ä'á»ng quá nhiá»u, cÅ©ng không huÆ¡ tay lung tung và không ngá»t, vì như váºy sẽ là m cho ngưá»i nghe chia trÃ.
Bạn không nhún nhưá»ng khi bạn nháºp Ä'á» như sau: âHá»"i tôi Ä'ang há»c chương trình tiến sÄ© á» â¦â hay âKhi tôi Ä'ang viết quyá»n sách thứ ba cá»§a mìnhâ¦â hay âVà o thá»i gian tôi nghá» hè á» Luân Äônâ¦â Những lá»'i nói ấy dá» gây khó chá»u cho thÃnh giả. Ngưá»i ta chá» thÃch bạn và o thẳng vấn Ä'á». Vì thế, tá»'t hÆ¡n bạn nên nói: âTôi xin chia sẻ vá»i các bạn kinh nghiá»m cá»§a mình vá»â¦â hoặc âChúng ta hãy cùng nhau tìm hiá»uâ¦â DÄ© nhiên, bạn có thá» chia sẻ cho ngưá»i nghe vá» kinh nghiá»m nhiá»u nÄm cá»§a bạn trong lãnh vá»±c Ä'ang Ä'á» cáºp â" Ä'iá»u Ä'ó rất hữu Ãch. Tháºm chà bạn có thá» cho biết rằng bạn Ä'ã viết sách vá» chá»§ Ä'Ỡấy. Cái Ä'áng lưu ý không phải là Ä'iá»u bạn nói, nhưng vấn Ä'á» là nói cách nà o và nói lúc nà o.
Không có con Ä'ưá»ng tắt nà o Ä'á» Ä'ạt Ä'ược kiến thức. Bạn phải không ngừng cáºp nháºt chÃnh mình vá»i những thông tin má»i nhất liên quan Ä'ến chá»§ Ä'á». Bà i nói chuyá»n cá»§a bạn phải cho thấy rằng bạn rất thoải mái vá»i Ä'á» tà i bạn Ä'ang nói, và ngưá»i nghe phải cảm thấy rằng bạn biết Ä'iá»u bạn nói. Sá»± hiá»u biết như váºy, cùng vá»i kinh nghiá»m thá»±c tế cá»§a bạn trong lãnh vá»±c cụ thá» nà y, sẽ Ä'em lại cho bạn sá»± kÃnh trá»ng từ phÃa thÃnh giả. Äừng cá»' nói vá» những lãnh vá»±c mà bạn chưa há» có kinh nghiá»m. Chẳng hạn, tháºt không dá» trình bà y vấn Ä'á» kế hoạch hoá gia Ä'ình nếu bạn là ngưá»i Ä'á»c thân. Äà ng khác, tôi thấy khá thoải mái nói vá» truyá»n thông và vá» giá»i trẻ, vì bá»'n Ä'ứa con cá»§a tôi Ä'á»u là những há»c sinh tuá»i âteenâ rất quan tâm tá»i các phương tiá»n truyá»n thông. Äó là lý do tại sao tôi không luôn luôn nháºn lá»i má»i diá»
n thuyết. Tôi chá» nháºn lá»i nói chuyá»n vá» những chá»§ Ä'á» mà mình nắm khá thấu Ä'áo. Và Ä'ó chá» là chuyá»n công bằng vá»i thÃnh giả cá»§a mình thôi. align=”justify”>
Nói trưá»c công chúng là chia sẻ các niá»m tin và các ý tưá»ng cá»§a bạn vá» má»t chá»§ Ä'á» cụ thá» má»t cách can Ä'ảm và cá»i má». Uy tÃn cá»§a bạn phụ thuá»c và o các yếu tá»' ấy. Tháºt váºy, khi bạn Än nói má»t cách âcó thẩm quyá»nâ thá»±c sá»±, ngưá»i ta sẽ cảm nháºn Ä'ược âthẩm quyá»nâ Ä'ó ngay. Bạn không thá» trá» thà nh má»t ai khác ngoà i chÃnh con ngưá»i thá»±c cá»§a bạn, và bạn không thá» trao cho ai cái gì bạn không có. Má»i cá»' gắng Ä'óng ká»ch sẽ chá» biến bạn thà nh má»t anh há» tá»i nghiá»p trưá»c mắt ngưá»i ta mà thôi. Hãy thà nh tháºt. Và hãy là chÃnh bạn. Äừng cá»' âcopyâ phong cách hay ngôn ngữ cá»§a ai khác. Hãy có láºp trưá»ng cá»§a mình. Hãy khôn ngoan nhưng Ä'ừng âba phảiâ. Bạn cần biết nhạy cảm vá»i thÃnh giả cá»§a mình. Nếu há» trông có vẻ quá cÄng thẳng, bạn hãy pha má»t chút hà i hưá»c â" hãy là m cho há» thoải mái. Cách và o chuyá»n cá»§a bạn sẽ dá»±a và o bầu khà cá»§a thÃnh giả mà bạn cảm nháºn Ä'ược: ThÃnh giả Ä'ang hoang mang? Há» Ä'ang sá»'t ruá»t? Ä'ang má»t má»i? chán chưá»ng?
Và chá» những nhà truyá»n thông Ä'Ãch thá»±c má»i có thá» cung ứng sá»± tháºt và sá»± thà nh tháºt cho ngưá»i ta. Ngưá»i ta Ä'ược thuyết phục bá»i chiá»u sâu xác tÃn cá»§a bạn hÆ¡n là bá»i tầm cao lý luáºn cá»§a bạn. Ngưá»i ta phải cảm nháºn Ä'ược rằng bạn Ä'ang nói sá»± tháºt và rằng bạn Ä'ang cá»' gắng sá»'ng sá»± tháºt ấy. Ta hiá»u tại sao những ngưá»i như Nelson Mandela và Mẹ Têrêxa luôn Ä'ược ngưá»i ta kÃnh trá»ng và lắng nghe. Bạn có ngạc nhiên tại sao hà ng triá»u ngưá»i trong những nÄm qua tại Ấn Äá», California, và Philippines Ä'ã bầu chá»n các diá» n viên Ä'iá»n ảnh và o các vá» trà nắm giữ quyá»n lá»±c chÃnh trá» quan trá»ng không? Lý do cÅ©ng bá»i vì há» cảm nháºn má»t Ä'iá»u gì Ä'ó. Há» Ä'ã ngao ngán vá»i những chÃnh khách truyá»n thá»'ng mà há» cho rằng quá lươn lẹo. Trái lại, há» nhìn thấy chất âanh hùngâ nÆ¡i các diá» n viên trên phim ảnh, và há» cảm nháºn rằng Ä'ây có thá» là những con ngưá»i tá» tế. Trong cái nhìn toà n diá»n, chÃnh Ä'á»i sá»'ng và lá»'i sá»'ng cá»§a bạn sẽ có vai trò quan trá»ng. Má»t khi ngưá»i ta nháºn thấy bạn Än nói thẳng thắn, ngưá»i ta sẽ không còn báºn tâm tá»i những khuyết Ä'iá»m thá» lý cá»§a bạn nữa. Bạn Ä'ẹp trai hay xấu trai, cao hay lùn, máºp hay á»'m Ä'á»u không quan trá»ng. Nhân cách bên trong cá»§a bạn sẽ chiếu sáng và lấn át tất cả. Nhưng nói váºy không có nghÄ©a rằng bạn không nên Ä'Ỡý Ä'ến dáng vẻ bên ngoà i cá»§a mình Ä'âu nhé. * MÃCH BẠN Vá» DÃNG VẺ BÃN NGOÃI
Cá» toạ Ä'ứng lên hoan hô, ká» cả xuýt xoa, thì Ä'ó là dấu cho thấy rằng bạn Ä'ã có má»t bà i nói chuyá»n tuyá»t vá»i. Còn nếu khi bạn chấm dứt bà i nói chuyá»n, cá» toạ la ó và huýt gió, thì Ä'ó cÅ©ng là má»t nháºn xét phản há»"i rất rõ rà ng â" nó có thá» mang má»t trong hai nghÄ©a: hoặc bà i nói chuyá»n cá»§a bạn quá mÆ¡ há»" và ngưá»i ta không hiá»u gì, hoặc há» hoà n toà n không Ä'á»"ng ý vá»i bạn. Hầu như tất cả các diá» n giả Ä'á»u nháºn Ä'ược má»t trà ng pháo tay á» cuá»'i bà i nói chuyá»n cá»§a mình. Vấn Ä'á» là : trà ng pháo tay ấy có nghÄ©a gì váºy? Phải chÄng nó có nghÄ©a rằng bà i nói chuyá»n cá»§a bạn thá»±c sá»± tá»'t?
Dân chúng á» khu vá»±c Châu Ã-Thái Bình Dương (cả á» Phi Châu và Nam Mỹ nữa) có những cách phản há»"i khác vá»i ngưá»i tây phương. á» vùng chúng tôi, khi bạn há»i ai Ä'ó rằng âAnh / chá» nghÄ© gì vá» bà i nói chuyá»n cá»§a tôi?â thì câu trả lá»i sẽ luôn luôn tÃch cá»±c. Äó là má»t nét vÄn hóa. Há» không muá»'n là m mÃch lòng bất cứ ai. Há» không muá»'n là m ngưá»i khác mất mặt. Há» sẽ nói thá»±c Ä'iá»u há» suy nghÄ© sau lưng bạn chứ há» không muá»'n nói thẳng trưá»c mặt bạn. Há» khen má»t bà i nói chuyá»n là âtuyá»t vá»iâ khi há» nghÄ© rằng nó âtá»'t.â Còn khi há» nói âtá»'tâ thì ý cá»§a há» là âcÅ©ng tạm Ä'ược,â khi há» nói âcÅ©ng Ä'ượcâ thì Ä'ấy là há» muá»'n nói rằng bà i nói chuyá»n không tá»'t lắm. Vì thế, chúng ta phải luôn luôn Ä'á»c cho ra cái ý Ä'ằng sau Ä'iá»u há» nói. Tá»'t nhất là bạn Ä'iá»u tra cách gián tiếp. Nếu bạn muá»'n ai Ä'ó nháºn xét vá» phong cách nói chuyá»n cá»§a mình, bạn Ä'ừng há»i trá»±c tiếp. Hãy yêu cầu má»t ngưá»i bạn mà bạn tÃn nhiá»m nháºn công viá»c thÄm dò nháºn xét cá»§a thÃnh giả. Và má»i sá»± phải Ä'ược là m cách kÃn Ä'áo. Loại phản há»"i gián tiếp nà y thưá»ng rất Ä'áng tin cáºy.
Tháºt quan trá»ng viá»c bạn xác Ä'á»nh rõ bà i nói chuyá»n cá»§a mình thuá»c loại nà o. Nói chung những bà i nói chuyá»n trưá»c công chúng có thá» Ä'ược chia thà nh 3 loại chÃnh: - Loại thông tin - Loại truyá»n cảm hứng - Loại chá» dẫn
á» Ä'ây, bạn trình bà y các sá»± kiá»n và các hà m ý cá»§a chúng. Chẳng hạn, bạn nói vá» mức lạm phát và tác Ä'á»ng cá»§a nó trên ngưá»i tiêu thụ. Hoặc bạn nói vá» kế hoạch 5 nÄm cá»§a công ty mình và giải thÃch tại sao bạn cần thuê mưá»n thêm hay Ä'à o tạo lại nhân viên. Hoặc bạn có thá» nói vỠảnh hưá»ng cá»§a các khu công nghiá»p Ä'á»'i vá»i môi trưá»ng. Má»t bà i nói chuyá»n loại nà y sẽ cần nhiá»u thứ chứ không chá» toà n lá»i nói. Bạn sẽ cần các phương tiá»n nghe nhìn Ä'á» giá»i thiá»u các dữ liá»u. Chẳng hạn, bạn không nên nói âNợ nưá»c ngoà i cá»§a chúng ta Ä'ã gia tÄng và nay Ä'ang á» mức 21 tá» USD.â Thay và o Ä'ó, bạn nên cho thÃnh giả xem má»t biá»u Ä'á»" minh hoạ mức nợ Ä'ã diá» n biến thế nà o Ä'á» Ä'ến tình trạng hiá»n nay. Hãy dùng má»t máy chiếu (projector) hoặc má»t hình minh hoạ. Thông tin trình bà y phải rõ rà ng và gá»n gà ng. Tá»'t hÆ¡n nên nói âChúng ta sẽ cần thêm 12 chuyên viên kỹ thuáºtâ thay vì nói âÄá»i ngÅ© chuyên viên cá»§a chúng ta cần phải Ä'ược tÄng thêm 14 phần trÄm.â Nói kiá»u Ä'ó là bắt ngưá»i nghe phải là m toán. CÅ©ng váºy, Ä'ừng nói âThu nháºp thá»±c tế Ä'ã tÄng 10,08 phần trÄm,â mà nên nói âThu nháºp bình quân má»i công nhân Ä'ã tÄng 4 USD má»i ngà y.â Má»t bà i nói chuyá»n nhằm mục Ä'Ãch thông tin phải liá»u sao Ä'á» không là m khó cho thÃnh giả. Äừng tá»ng và o Ä'ầu ngưá»i ta quá nhiá»u những ý niá»m trừu tượng và những con sá»' mà há» không thá» tiếp thu. Các nông dân, chẳng hạn, thưá»ng phà n nà n rằng các bà i nói chuyá»n cá»§a các viên chức ngà nh nông nghiá»p thưá»ng quá chuyên môn và chán ngắt. Há» không thá» liên há» những bảng thá»'ng kê và những dữ liá»u lạnh lùng kia vá»i Ä'á»i sá»'ng hằng ngà y cá»§a mình. Xin Ä'Æ¡n cá» má»t bà i nói chuyá»n vá» lý do tại sao chúng ta nên dùng thuá»'c trừ sâu má»t cách cẩn tháºn. Thay vì chá» liá»t kê những nguy hiá»m cá»§a thuá»'c trừ sâu và những hiá»m hoạ Ä'á»'i vá»i sức khoẻ, tôi có thá» nói chuyá»n kiá»u như sau:
Thứ Sáu vừa rá»"i, lúc 5 giá» chiá»u, con trâu cá»§a Ahmad Ä'ã chết. Con trâu ấy Ä'ã chết do uá»'ng nưá»c. (ThÃnh giả xôn xao ngạc nhiên tại sao má»t con trâu lại chết vì uá»'ng nưá»c!) Nưá»c mà con trâu ấy uá»'ng Ä'ược chứa trong cái thùng Ä'ã từng chứa thuá»'c trừ sâu. Chá» nÄm ngoái thôi, hÆ¡n 2.000 con trâu trên cả nưá»c Ä'ã chết vì ngá» Ä'á»c thuá»'c trừ sâu. So vá»i nÄm trưá»c Ä'ó, con sá»' Ä'ã gia tÄng Ä'ến 500. Mà không chá» trâu, thuá»'c trừ sâu cÅ©ng Ä'ã là m chết 300 con gà , 40 con ngá»ng và rẻ em nữa. (ThÃnh giả nháºn ra tầm nghiêm trá»ng cá»§a tình hình!) Các bạn thân mến, Äá» tà i tôi nói chuyá»n hôm nay là âViá»c Sá» Dụng Thuá»'c Trừ Sâu Không Äúng Äắn và Là m Thế Nà o Äá» Chúng Ta Giảm Thiá»u Các Má»'i Nguy Hiá»m.â Tôi sẽ phác hoạ 4 cách tránh ngá» Ä'á»c do thuá»'c trừ sâu. (ThÃnh giả cảm thấy nhẹ nhõm khi biết rằng ngưá»i nói chuyá»n sẽ chá» bà n 4 Ä'iá»m thôi!) Thứ nhất, sau khi dùng hết thuá»'c trừ sâu trong những thùng chứa lá»n, các bạn hãy rá»a tháºt sạch, Ãt nhất hai lần, vá»i xà bông. Rá»"i các bạn Ä'em phÆ¡i thùng ngoà i nắng. Nếu không sá» dụng, các bạn nhá» láºt úp cái thùng, Ä'á» nưá»c mưa không chứa lại trong Ä'ó. Là m như thế, sẽ phòng tránh Ä'ược má»'i nguy súc váºt uá»'ng phải nưá»c nhiá» m Ä'á»c. Thứ hai, những há»p các-tông Ä'á»±ng thuá»'c trừ sâu â" sau khi Ä'ã dùng â" cần Ä'ược Ä'á»'t Ä'i, và các bạn chôn tro cá»§a nó tháºt kỹ. Thứ ba, các lon thuá»'c trừ sâu bằng thiếc â" sau khi dùng xong â" cần Ä'ược chôn sâu Ãt nhất sáu tấc. Cuá»'i cùng, và quan trá»ng nhất, Ä'ó là câu há»i âChúng ta giữ thuá»'c trừ sâu như thế nà o?â Những lon và những há»p các-tông Ä'á»±ng thuá»'c trừ sâu phải Ä'ược Ä'ặt trong thùng hay tá»§ khoá cẩn tháºn, Ä'á» phòng tránh trẻ em sá» tá»i. Äá» kết luáºn, tôi muá»'n lặp lại rằng chúng ta có thá» cứu nhiá»u mạng sá»'ng nếu thá»±c hiá»n 4 bưá»c Ä'Æ¡n giản trong viá»c kiá»m soát thuá»'c trừ sâu: rá»a, Ä'á»'t, chôn, và khoá kỹ. á» Ä'ây, tôi có là m má»t hình minh hoạ 4 bưá»c ấy. (Trưng hình minh hoạ ra cho thÃnh giả!) Xin các bạn lưu ý rằng viá»c sá» dụng cách cẩn tháºn thuá»'c trừ sâu không chá» cứu sá»'ng trâu bò và các loại gia súc, mà chúng ta còn bảo vá» chÃnh con em cá»§a mình nữa Ä'ó. Cám Æ¡n các bạn!
Má»i loại thÃnh giả Ä'á»u có thá» Ä'ược truyá»n cảm hứng. Má»t bà i nói chuyá»n truyá»n cảm hứng là má»t bà i nói chuyá»n nhằm Ä'ánh thức ngưá»i ta. Mục Ä'Ãch cá»§a nó là là m cho thÃnh giả Ä'ứng dáºy, Ä'i và là m má»t cái gì Ä'ó trong má»t tình hình nà o Ä'ó. Äây là má»t bà i nói chuyá»n có tÃnh thúc Ä'ẩy; nó thưá»ng ngắn thôi và chá» có má»t chá»§ Ä'iá»m. Truyá»n cảm hứng có nghÄ©a là là m cho ngưá»i ta phải cảm, phải nghÄ©. Bà i nói chuyá»n loại nà y thưá»ng có chứa má»t câu chuyá»n thà nh công hay má»t câu chuyá»n thá»±c. Nó có thá» là m cho ngưá»i ta cưá»i hay khóc, buá»"n hay giáºn, hay bức xúc⦠Nó bắt Ä'ầu má»t cách ká»ch tÃnh và kết thúc cách cô Ä'á»ng, Sau Ä'ây là má»t và dụ:
Steven và Sheila Ä'ã kết hôn Ä'ược 25 nÄm, nhưng trong sáu tháng vừa rá»"i, hai ngưá»i rất khó khÄn trong viá»c trò chuyá»n vá»i nhau. Thá»±c tế là hai ngưá»i Ä'ã ngá»§ riêng giưá»ng; Sheila ngá»§ giưá»ng cá»§a con gái, còn Steven dùng giưá»ng cá»§a con trai. Hai con cá»§a há» Ä'ã kết hôn và dá»n Ä'i á» riêng cách Ä'ây hai nÄm. CÄn phòng ngá»§ lá»n nhất nhà trên tầng hai, vá»i má»t giưá»ng Ä'ôi, á» trong tình trạng bá» bá» phế, như chứng tÃch cá»§a bầu khà cÄng thẳng trong nhà . Má»i sá»± Ä'ã bắt Ä'ầu từ má»t cuá»c cãi vã vụn vặt vá» má»t chương trình truyá»n hình. Äó là má»t chương trình thá» dục nhá»p Ä'iá»u, và Steven Ä'ã buá»t miá»ng nói rằng Sheila nên tham gia má»t khoá thá» dục nhá»p Ä'iá»u như thế. Sheila Ä'ùng Ä'ùng ná»i giáºn, nghÄ© rằng Steven chế nhạo dáng ngưá»i không còn thon thả cá»§a mình. Giáºn mất khôn, chá» Ä'ã ném má»t chiếc gạt tà n thuá»'c và â" chẳng may â" là m vỡ cái tivi. Äá» trả Ä'Å©a, Steven cương quyết không sá»a cái tivi, và Sheila chấm dứt nói chuyá»n vá»i Steven. Chá» bảo rằng trừ phi anh sá»a cái tivi, chá» sẽ không ngá»§ vá»i anh nữa. Má»t hôm, má»t tráºn mưa bão dữ dá»i áºp Ä'ến, kéo dà i không ngá»t. Vì nhà há» nằm trong thung lÅ©ng nên luôn có nguy cÆ¡ bá» lÅ© quét. Mà tháºt, nưá»c dâng lên rất nhanh. Chá» trong 3 tiếng Ä'á»"ng há»", tầng hầm bá» ngáºp hoà n toà n; má»t tiếng sau Ä'ó, Ä'ến lượt tầng trá»t. Steven và Sheila phải bò lên tầng hai â" hai ngưá»i không còn cách nà o khác ngoà i viá»c ngá»"i chung trên chiếc giưá»ng Ä'ã bá» phế khá lâu cá»§a há». Há» ngá»"i Ä'ó chá» mưa dứt. Cả hai Ä'á»u cảm thấy lo lắng và khá» sá», nhưng vẫn không nói gì vá»i nhau. Thêm má»t tráºn mưa ầm ầm trút nưá»c, và nưá»c tiếp tục dâng lên, cuá»'n chiếc giưá»ng trôi ra khá»i cá»a. Cả thung lÅ©ng trá» thà nh má»t biá»n nưá»c, và chiếc giưá»ng ấy trá» thà nh chiếc xuá»"ng cứu sinh cá»§a hai ngưá»i. Há» không còn cách nà o khác là nÃu lấy nhau Ä'á» sá»'ng sót. Sau cái Ä'êm có vẻ như dà i nhất Ä'á»i hỠấy, cuá»'i cùng mưa cÅ©ng dứt. Buá»i sáng, mặt trá»i lại má»c lên, Ä'em lại má»t cảm giác nhẹ nhõm. Steven nhìn Sheila và nói: âEm có nháºn ra rằng sáu tháng rá»"i, Ä'ây là lần Ä'ầu tiên mình chung giưá»ng vá»i nhau không?â Thế là bÄng tan, và cả hai cùng phá lên cưá»i. Má»t tráºn bão Ä'ã Ä'em há» lại vá»i nhau và chữa là nh vết thương giữa há». Bà i há»c cho chúng ta là : Äừng Ä'á» những chuyá»n vá» vẩn phá há»ng má»'i tương quan. Cuá»c sá»'ng có kÃch thưá»c lá»n hÆ¡n những chuyá»n vá» vẩn ấy nhiá»u. Nếu bạn có vấn Ä'á» phiá»n trÃ, hãy nói ra. Mà quà vá» cÅ©ng Ä'ừng quên rằng âu chuyá»n tháºt Ä'ó. Chá» có tên ngưá»i Ä'ược thay Ä'á»i thôi.
Bà i nói chuyá»n loại nà y cÅ©ng Ä'ược gá»i là bà i giảng, thưá»ng diá» n ra trong lá»p há»c hay trong há»i trưá»ng. Nó không phải là má»t bà i nói chuyá»n 10 phút, nhưng dà i hÆ¡n thế nhiá»u â" thưá»ng á» khoảng giữa 45 và 90 phút. Má»t bà i giảng, Ä'á» có hiá»u quả, cần tránh hình thức cầu kỳ. Bầu khà tá»'t nhất Ä'á» há»c táºp là má»t bầu khà thân thiá»n và thoải mái. Má»t giảng viên ưu tú cần có những thứ sau Ä'ây: - má»t kiến thức toà n diá»n vá» chá»§ Ä'á», cùng vá»i kinh nghiá»m trong Ä'á»i sá»'ng thá»±c; - niá»m tin và o chá»§ Ä'á» mình giảng; - có khiếu hà i hưá»c và có khả nÄng khÆ¡i gợi cảm xúc; - có sá»± tham dá»± tÃch cá»±c cá»§a thÃnh giả; - và có những phương tiá»n nghe nhìn thÃch hợp. Nếu bạn có 90 phút, hãy phân chia như sau: 20 phút tham dá»± cá»§a ngưá»i nghe thông qua má»t bà i táºp; 40 phút trình bà y bằng miá»ng, xen kẽ 10 phút dùng phương tiá»n nghe nhìn; 15 phút cho hoạt Ä'á»ng há»i Ä'áp; cuá»'i cùng là 5 phút Ä'úc kết. Má»t cá» toạ Ä'ông Ä'ến 150 ngưá»i vẫn có thá» Ä'ược sắp xếp Ä'á» tiếp thu má»t bà i diá» n giảng cách hiá»u quả. Các phương tiá»n nghe nhìn có thá» bao gá»"m trong những thứ như: má»t mà n hình lá»n, má»t há» thá»'ng âm thanh vá»i bÄng cát-xét hoặc Ä'Ä©a CD. Äá»'i vá»i cá» toạ dưá»i 100 ngưá»i, có thá» dùng các posters khá» lá»n hay má»t tấm bảng trắng. Trong thá»i Ä'ại máy tÃnh hôm nay, bạn có thá» dùng các phần má»m trình bà y như Microsoft PowerPoint, Corel Show hay Lotus Freelane Graphics. Sau Ä'ây là má»t và dụ vá» cách tôi sắp xếp má»t bà i diá» n giảng vỠý thức truyá»n thông:
NÆ¡i chá»'n: há»i trưá»ng; Äá» tà i: Tác Äá»ng Cá»§a Truyá»n Thông Trên Giá»i Trẻ; Thá»i gian: 90 phút; Mục tiêu: Cho thấy cách mà truyá»n thông, nhất là truyá»n hình, ảnh hưá»ng Ä'ến lá»'i sá»'ng cá»§a giá»i trẻ; Dụng cụ: - 5 phiếu gợi ý, má»i phiếu chứa 3 câu há»i liên quan tá»i truyá»n thông; - Má»t video clip 5 phút vá» các ngôi sao nhạc pop; - Má»t video âm nhạc (MTV) hay má»t sưu táºp 5 phút quảng cáo các sản phẩm tiêu dùng; - Các mẩu tin trên báo, biếm hoạ, tạp chà Ä'iá»n ảnh và bÄng Ä'Ä©a liên há»; - Má»t tivi mà n ảnh lá»n; - Má»t Ä'ầu VCD/DVD. Hiá»u rằng ngưá»i trẻ không thÃch giá»i thiá»u dông dà i, tôi yêu cầu MC chá» giá»i thiá»u vá» tôi má»t cách ngắn gá»n. Rá»"i tôi nhanh chóng và o Ä'á» tà i. Ngưá»i trẻ thưá»ng không thá» táºp trung chú ý lâu; há» không nhiá»t tình lắm trong viá»c lắng nghe các giáo sư hay các vá» cao niên nói chuyá»n. Tôi phân bà i diá» n giảng cá»§a tôi thà nh 4 phần.
Loạt câu há»i 2:
Những câu trả lá»i mà há» không biết thưá»ng là những ná»i dung không Ä'ược Ä'á» cáºp nhiá»u trên truyá»n thông. Tôi giải thÃch cho há» rằng truyá»n thông Ä'ại chúng, vá»'n tác Ä'á»ng và o các giác quan, dưá»ng như là má»t ông thầy hiá»u quả hÆ¡n nhiá»u so vá»i các thầy cô á» lá»p há»c. Cái gì truyá»n thông thấy, chúng ta thấy. Cái gì truyá»n thông không quan tâm, chúng ta không quan tâm.
Tôi cho xem má»t Ä'oạn video clip 10 phút vá» các ngôi sao nhạc pop và các mẩu quảng cáo. Sau Ä'ó các tham dá»± viên khảo sát hiá»n tượng quảng cáo trên các kênh truyá»n thông khác, chẳng hạn, các CDs, phim tấu hà i, tạp chà và nháºt báo. Mục Ä'Ãch là Ä'á» nháºn ra thông Ä'iá»p chÃnh trong Ä'oạn video và nháºn ra các giá trá» mà nó quảng bá. Tá»i Ä'ây, các sinh viên bắt Ä'ầu ý thức rằng nhiá»u sản phẩm Ä'ược quảng cáo rất rá»ng rãi nhưng tháºt sá»± chẳng cần thiết chi cả và tháºm chà có hại.
Má»t giải thÃch chi tiết vá» cách mà tivi ảnh hưá»ng Ä'ến các giá trá» cá»§a chúng ta và chi phá»'i thói quen mua sắm cá»§a chúng ta.
Phần cuá»'i cùng nà y Ä'á» cáºp vai trò và chức nÄng cá»§a truyá»n thông và cá»§a viá»c quảng cáo trong xã há»i. Má»t cuá»c thảo luáºn ngắn sẽ nêu rõ nhu cầu giáo dục truyá»n thông Ä'á» giúp giá»i trẻ trá» thà nh những ngưá»i Ä'á»c, nghe, nhìn má»t cách khôn ngoan â" nghÄ©a là biết Ä'ánh giá, biết phân biá»t và biết phê bình. Kinh nghiá»m cá»§a tôi cho thấy rằng viá»c váºn dụng các phương tiá»n truyá»n thông trong diá» n giảng sẽ Ä'em lại kết quả tuyá»t vá»i. Khi diá» n giảng, tôi luôn sá» dụng má»t cách phá»'i hợp các công cụ nghe, nhìn. Và tôi gá»i Ä'ây là phương pháp trá»±c quan, vì nó giúp cá» toạ nghe thấy, nhìn thấy và cảm nghiá»m Ä'ược ná»i dung diá» n giảng. Cá» toạ cà ng tham gia bao nhiêu thì bà i diá» n giảng cà ng có hiá»u quả bấy nhiêu. DÄ© nhiên, phương p sá» dụng Ä'a phương tiá»n truyá»n thông nói trên cần rất nhiá»u thá»i gian Ä'á» chuẩn bá». Nhưng kết quả cá»§a nó thì rất Ä'áng công Ä'ấy.
Má»t bà i nói chuyá»n tá»'t cần Ãt nhất má»t tuần lá» Ä'á» chuẩn bá». Tôi biết có những ngưá»i chá» chuẩn bá» và o tá»'i hôm trưá»c. Nhưng là m váºy là không công bằng vá»i ngưá»i nghe. Má»t tuần phải là mức tá»'i thiá»u. Hãy bắt Ä'ầu viá»c chuẩn bá» cá»§a bạn bằng má»t danh sách các mục kiá»m tra.
HOÃN CẢNH - Tôi sẽ nói chuyá»n á» Ä'âu? - Trong bao nhiêu thá»i gian? - Thá»i gian có giá»i hạn nghiêm ngặt không? - Có sẵn những phương tiá»n há» trợ nà o? MỤC TIÃU - Äâu là mục Ä'Ãch cá»§a bà i nói chuyá»n cá»§a t - Tôi muá»'n thÃnh giả là m gì sau khi nghe tôi nói chuyá»n? Dá»® LIá»U - Tôi hiá»u biết thế nà o vá» chá»§ Ä'á»? - Tôi có những kinh nghiá»m liên quan nà o? - Tôi phải nghiên cứu những gì? - Tôi sẽ dùng những phương tiá»n nghe nhìn nà o? Lần vaøỠtôi Ä'ược má»i nói chuyá»n vá»i má»t nhóm cảnh sát. Äá» tà i là âHình Ảnh Cá»§a Cảnh Sát Và Những Viá»c Cần Là m Äá» Cải Thiá»n Hình Ảnh Ấy.â Tháºt là gay go cho tôi. Tôi không phải là má»t nhân viên cảnh sát và tôi cÅ©ng chẳng biết nhiá»u vá» cảnh sát. Vì thế tôi phải là m má»t sá»' nghiên cứu. Tôi nhá» má»t sá»' bạn hữu và ngưá»i nhà mình giúp thu tháºp thông tin bằng các cuá»c phá»ng vấn ngẫu nhiên và kÃn Ä'áo. Viá»c thu tháºp thông tin nà y nhằm giúp nháºn ra hình ảnh cá»§a cảnh sát thế nà o trong suy nghÄ© cá»§a dân chúng và dân chúng muá»'n các nhân viên cảnh sát phải thế nà o. DÄ© nhiên những kinh nghiá»m cả tÃch cá»±c lẫn tiêu cá»±c Ä'á»u Ä'ược thu tháºp. Tôi cÅ©ng tiến hà nh viá»c nghiên cứu cá»§a riêng mình. Tôi Ä'á»c bất cứ bà i vá» nà o viết vá» cảnh sát, ká» cả cẩm nang cá»§a cảnh sát. Tôi cÅ©ng phá»ng vấn má»t nhân viên cảnh sát. Tất cả các dữ liá»u Ä'ược táºp trung lại và phân loại. Tôi là m hai bảng. Má»t bảng liá»t kê những gì ngưá»i ta nghÄ© vá» cảnh sát. Bảng kia gá»"m những gì mà ngưá»i ta trông Ä'ợi nÆ¡i cảnh sát. Các dữ liá»u Ä'ược thu tháºp theo cách nà y là m cho bà i nói chuyá»n cá»§a tôi Ä'ầy tÃnh thá»±c tiá» n.
Bạn cân nhắc Ä'á» chá»n câu nói Ä'ầu tiên cá»§a mình. Hãy nói sao cho thÃnh giả phải chá»"m dáºy và chú ý lắng nghe. Hãy nháºp Ä'á» má»t cách Ä'ầy sáng tạo, chẳng hạn, bằng má»t câu chuyá»n hay má»t lá»i nói nà o Ä'ó. Có nhiá»u cách Ä'á» bạn bắt Ä'ầu bà i nói chuyá»n và lôi cuá»'n Ä'ược sá»± chú ý cá»§a ngưá»i nghe. Bạn phải là m Ä'ược Ä'iá»u nà y trong 30 giây Ä'ầu tiên, rá»"i ná»i trong 3 câu bạn phải Ä'i thẳng và o Ä'á» tà i. Hãy có má»t bá»' cá» rõ rà ng và nêu nó ra cho má»i ngưá»i biết Ä'á» há» có thá» theo dõi câu chuyá»n cá»§a bạn. Bá»' cục rõ rà ng cÅ©ng giúp ngưá»i ta nắm Ä'ược ý chÃnh cá»§a bạn tá»'t hÆ¡n. Bà i nói chuyá»n có thá» Ä'ược bắt Ä'ầu bằng má»t Ä'oạn video hay PowerPoint ngắn. Nó phải tạo ra Ä'ược bầu khà cần thiết và lôi kéo Ä'ược sá»± chú ý Ä'á»'i vá»i Ä'á» tà i. Nếu bắt Ä'ầu bằng má»t hoạt cảnh, bạn Ä'ừng là m lá» Ä'á» tà i ngay từ Ä'ầu. Äá» tà i chá» nên Ä'ược công bá»' sau khi hoạt cảnh ấy bắt Ä'ầu. Bạn có thá» bắt Ä'ầu bà i nói chuyá»n cá»§a mình bằng cách quát lên âÄá»" khá»'n kiếp!â â" rá»"i bạn giải thÃch rằng trong má»t cÆ¡n nóng giáºn, bạn Ä'ã có lần quát như thế vá»i má»t Ä'á»"ng nghiá»p. Rá»"i bạn giá»i thiá»u Ä'á» tà i: âLà m Sao Äá» Không Mất Bình TÄ©nh.â Má»t sá»' diá» n giả hÆ¡i quá lạm dụng sá»± diá» n xuất Ä'á» thu hút sá»± chú ý cá»§a ngưá»i nghe. Bạn không nên Ä'i quá Ä'à trong chuyá»n nà y. Sau Ä'ây là má»t sá»' và dụ khác vá» viá»c má» Ä'ầu bà i nói chuyá»n cách ká»ch tÃnh.
Tá»i cuá»'i nÄm nay, thêm 100 chiếc quan tà i nữa sẽ Ä'ược bá» sung và o danh sách. Con sá»' nà y tÄng lên 60 so vá»i nÄm ngoái. Vấn Ä'á» như hoà n toà n bá» ngá». Và chúng ta chưa nhắc Ä'ến những con ngưá»i sá»'ng mà như Ä'ã chết: 150.000 ngưá»i nghiá»n ma tuý Ä'ang Ä'i lại trên các Ä'ưá»ng phá»' cá»§a cái thà nh phá»' vá»'n từng rất yên bình nà y. âTại sao Ä'iá»u Ä'ó xảy ra?â và âTa có thá» là m gì trưá»c tình hình nà y?â â" Ä'ấy hẳn là những dấu há»i mà quà vá» bÄn khoÄn. Cho phép tôi chia sẻ vá»i quà vá» 3 nguyên nhân chÃnh cá»§a vấn Ä'á» ma tuý và 2 giải pháp khả dÄ©â¦
i> Má»i ngà y, trên khắp thế giá»i, 35.000 trẻ em chết vì Ä'ói, vì bá»nh và vì suy dinh dưỡng. Và má»i ngà y, thế giá»i tiêu 2 tá» Ä'ô la cho vÅ© khà chiến tranh⦠Bạn cÅ©ng có thá» là m cho phần má» Ä'ầu cá»§a mình thâm trầm sâu sắc, chẳng hạn: NGỤ NGÃ"N Vá» CÃY XOÃI ⦠Äã bắt Ä'ầu có mưa Ä'ầu mùa; và ngưá»i ta thấy má»t ông lão cặm cụi Ä'à o những há»' trong vưá»n ông. âÃ"ng cụ là m gì váºy?â Ngưá»i hà ng xóm há»i. âTôi trá»"ng xoà i.â Ã"ng lão trả lá»i. âÃ"ng hy vá»ng sẽ Ä'ược Än quả cá»§a những cây nà y à ?â âKhông. Tôi sẽ không sá»'ng lâu Ä'ến váºy Ä'âu. Nhưng những ngưá»i khác sẽ Ä'ược Än. Tôi nghÄ© cả Ä'á»i mình Ä'ã Än xoà i do những ngưá»i khác trá»"ng. Và Ä'ây là cách Ä'á» tôi tá» lòng biết Æ¡n.â Hôm nay các bạn Ä'ã trá»"ng cây xoà i nà o chưa?
Viá»c kết thúc má»t bà i nói chuyá»n cÅ©ng quan trá»ng như viá»c bắt Ä'ầu nó váºy. Nếu phần bắt Ä'ầu Ä'ã thu hút Ä'ược sá»± chú ý cá»§a thÃnh giả, thì phần kết thúc sẽ thúc Ä'ẩy há» quyết Ä'á»nh và hà nh Ä'á»ng. Ngưá»i ta thưá»ng nhá» những Ä'oạn kết. Bạn có thá» kết thúc bằng nhiá»u cách khác nhau. Hoặc bạn tóm tắt các Ä'iá»m chÃnh; ngưá»i nghe sẽ ghi nhá» khi bạn nhấn mạnh các ý chÃnh cá»§a bạn. á» phần nà y, bạn hãy nói thấp giá»ng má»t chút Ä'á» ngưá»i nghe phải chá»"m tá»i mà lắng nghe mấy câu Ä'úc kết ấy. Hoặc bạn có thá» kết thúc bằng má»t câu chuyá»n ngắn, má»t bà i thÆ¡ hay má»t Ä'oạn phim. Hãy kết thúc sao cho thÃnh giả cảm thấy muá»'n nghe thêm và xem thêm nữa. Bạn cần láºp trình trưá»c phần kết thúc cá»§a mình. Äừng kết thúc kiá»u âThưa quà vá», Ä'ó là tất cả những gì tôi muá»'n nói vá» Ä'á» tà i nà y. Vì váºy, bây giá» tôi xin ngừng.â Bạn ngừng, dÄ© nhiên â" nhưng Ä'ừng nói vá» viá»c ngừng. Äừng kéo lê bà i nói chuyá»n thêm hÆ¡n má»t phút sau khi Ä'ã nói âTóm lại, â¦â Ä'ấy nhé. Bạn phải biết trấn áp má»i cám dá» kéo lê bà i nói chuyá»n, dù nảy ra những ý tưá»ng hay ho gì chÄng nữa. Nhất là bạn phải Ä'Ỡý nhìn Ä'á»"ng há»". Äừng vượt quá thá»i lượng cho phép. Kết thúc sá»m má»t phút thì vẫn tá»'t hÆ¡n là trá» má»t phút.
Bạn Ä'ã bá» ra cả má»t tuần Ä'á» chuẩn bá» cho bà i nói chuyá»n cá»§a mình. Giá» Ä'ây, bạn rà soát lại những Ä'iá»m sau: - Tôi Ä'ã nắm Ä'ầy Ä'á»§ thông tin vá» thÃnh giả cá»§a mình chưa? - Các mục tiêu cá»§a tôi có rõ rà ng chưa? - Tôi Ä'ã thu tháºp tất cả các dữ liá»u cần thiết chưa? - Những ná»i dung nghe nhìn Ä'ã sẵn sà ng chưa? - Tôi Ä'ã chuẩn bá» xong phần giá»i thiá»u chưa? - Tôi Ä'ã xác láºp những Ä'iá»m chÃnh chưa? Có vượt quá 4 Ä'iá»m không? - Tôi Ä'ã có phần kết thúc chưa? Bạn xem qua toà n bá» danh mục má»t lần nữa. Sau khi Ä'ã kiá»m tra Ä'âu Ä'ó xong xuôi, bạn chuẩn bá» y phục, già y và âcặp tápâ cho ngà y mai. Bây giá» bạn thư giãn â" xem TV hay Ä'á»c và i trang tiá»u thuyết. Hãy quên bà i nói chuyá»n Ä'i, ngay cả dù bạn nghÄ© mình chưa hoà n toà n sẵn sà ng. Có thá» bạn cảm thấy má»t chút cÄng thẳng. Những diá» n giả cá»± phách nhất cÅ©ng cảm thấy như váºy thôi. Bạn Ä'ừng hoang mang. Rá»"i bạn Ä'i ngá»§ sá»m Ä'á» có má»t giấc ngá»§ ngon.
Tá»'t nhất là bạn Ä'ến sá»m trưá»c giá» nói chuyá»n. Bạn sẽ có thì giá» Ä'á» quan sát nÆ¡i chá»'n â" bục, micrô, ⦠và sá»± xếp Ä'ặt cá»§a há»i trưá»ng. Má»t sá»' há»i trưá»ng có nhiá»u cá»t; nếu váºy thì tá»'t hÆ¡n bạn nên dùng loại micrô gắn ve áo, hoặc micrô có dây dà i. Má»t micrô có chân sẽ bất tiá»n Ä'ấy. Tháºt quan trá»ng viá»c bạn và thÃnh giả có thá» nhìn thấy nhau rõ rà ng. Viá»c Ä'ến sá»m cÅ©ng giúp bạn có những Ä'iá»u chá»nh cần thiết và o phút cuá»'i, nếu cần. Bạn có cÆ¡ há»i Ä'á» Ä'ánh giá thÃnh giả và gặp những ngưá»i có thá» cung cấp cho bạn thêm thông tin vá» thÃnh giả. Äến sá»m, bạn cÅ©ng có thì giá» Ä'Ỡôn lại những Ä'iá»m chÃnh trong phiếu ghi âná»'tâ cá»§a mình. Còn nếu bạn Ä'ến trá» thì sẽ có những há» quả ngượâ" và có khi là m há»ng cả bà i nói chuyá»n cá»§a bạn Ä'ấy. Diá» n thuyết là má»t hà nh Ä'á»ng truyá»n thông sâu sắc. Dà nh và i phút thinh lặng suy ngẫm hay cầu nguyá»n, bạn sẽ thấy mình á» trong tư thế sẵn sà ng nhất. Do cÄng thẳng, Ä'ôi khi ngưá»i ta thá» dá»"n dáºp trưá»c khi nói chuyá»n. Äiá»u nà y có thá» là m gia tÄng Ä'áng ká» lượng ôxy và là m giảm lượng Ä'iôxÃt cacbon trong phá»i. NghÄ©a là máu cá»§a bạn phóng thÃch Ãt ôxy hÆ¡n. Cần có Ä'á»§ Ä'iôxÃt cacbon Ä'Ỡôxy có thá» Ä'ược phóng thÃch từ máu và Ä'iá»u hoà dòng nÄng lượng. Dà nh Ãt phút hÃt thá» sâu, bạn sẽ láºp lại sá»± âcân bằngâ cá»§a ôxy và Ä'iôxÃt cacbon trong phá»i. Trong thá»±c tế, khi bạn âtÄ©nh nguyá»n,â bạn có thá» thá» Ä'á»u Ä'á»u từ bụng và như váºy bạn Ä'ã giúp cân bằng lượng ôxy và Ä'iôxÃt cacbon rá»"i. Äến sá»m, bạn cÅ©ng có thì giá» Ä'á» gặp ngưá»i dẫn chương trình và dà n xếp má»t cuá»c giá»i thiá»u vắn gá»n. Má»t sá»' MC thÃch ânói linh tinhâ, vì thế tá»'t hÆ¡n chÃnh bạn nên viết ná»i dung giá»i thiá»u ra giấy và trao cho MC. Là m thế, bạn giữ cho phần giá»i thiá»u Ä'ược ngắn gá»n và phù hợp. Äôi khi tôi thêm chút thông tin dà dá»m sau phần giá»i thiá»u ngắn gá»n chÃnh thức. Äiá»u Ä'ó giúp cho thÃnh giả Ä'ược thư giãn và Ä'á»"ng thá»i cÅ©ng giúp tạo má»t bầu khà gần gÅ©i hÆ¡n.
Bạn giữ thinh lặng má»t chút trưá»c khi bắt Ä'ầu và o bà i nói chuyá»n. Äiá»u nà y sẽ là m cho thÃnh giả á»n Ä'á»nh và bắt Ä'ầu chú ý. Hãy tránh má»i kiá»u thưa chà o khách sáo như âTôi xin chân thà nh cám Æ¡n các nhà tá» chức Ä'áng kÃnh Ä'ã cho tôi cÆ¡ há»i Ä'ược hân hạnh nói chuyá»n vá»i cá» toạ tuyá»t vá»i nà y.â Ngưá»i ta sẽ thấy má»t cái gì thiếu tá»± nhiên trong lá»i ấy cá»§a bạn. Má»t sá»' diá» n giả bắt Ä'ầu bằng má»t lá»i xin lá»i như âXin thứ lá»i cho tôi nếu tôi nói Ä'iá»u gì không Ä'úng. Vì tôi không phải là nhà diá» n thuyết chuyên nghiá»p.â Tại nhiá»u nưá»c à Châu, bắt Ä'ầu bằng má»t lá»i xin lá»i là dấu hiá»u cá»§a khiêm nhưá»ng. Tuy nhiên, tôi không khuyến khÃch bạn bắt Ä'ầu cách tiêu cá»±c như thế. Hãy xin lá»i chá» khi bạn có lá»i, như nói âGood morningâ khi lẽ ra phải nói là âGood evening.â Nếu bạn Ä'ến trá» , bạn phải xin lá»i. Äiá»u quan trá»ng là bạn và o bà i nói chuyá»n ngay láºp tức. Hãy bắt Ä'ầu vá»i má»t phần má» Ä'ầu Ä'á»c Ä'áo, có duyên.
Äôi khi, sau má»t bà i nói chuyá»n, có má»t diá» n Ä'à n má» â" tức thá»i gian dà nh cho thÃnh giả Ä'ặt câu há»i. Diá» n Ä'à n má» cho bạn cÆ¡ há»i Ä'á» nhắc lại thông Ä'iá»p cá»§a mình. Tuy nhiên, má»t diá» n Ä'à n má» có thá» là m thÃnh giả má»t má»i nếu nó không Ä'ược tá» chức tá»'t. Không nên kéo dà i diá» n Ä'à n má» quá 10 phút. Nói chung, bạn nên trả lá»i khoảng chừng 5 câu há»i khác nhau là Ä'á»§.
Khi có ngưá»i Ä'ặt câu há»i, bạn hãy lắng nghe cẩn tháºn. Phải kiên nhẫn Ä'á» nghe cho hết câu há»i. Äôi khi có hai hay tháºm chà hÆ¡n hai câu há»i chứa trong chá» âmá»tâ câu há»i Ä'ấy! Các câu trả lá»i cá»§a bạn phải ngắn gá»n và Ä'úng trá»ng tâm. Nếu bạn không biết câu trả lá»i, hãy thà nh tháºt nói rằng mình không biết. Má»t sá»' diá» n giả chu Ä'áo Ä'ến ná»i dù không trả lá»i Ä'ược lúc ấy, há» vẫn sẵn lòng tìm hiá»u thêm và gá»i thư trả lá»i vá» sau.
Hãy tưá»ng tượng bạn Ä'ang có mặt tại má»t sá»± kiá»n nà o Ä'ó, chẳng hạn, má»t buá»i mừng sinh nháºt, má»t tiá»c cưá»i, má»t lá» tá»'t nghiá»p, hay má»t tiá»c chia tay. Lấy và dụ má»t tiá»c chia tay: Má»t bữa tiá»c Ä'ược tá» chức Ä'á» chia tay ông trưá»ng phòng cá»§a bạn, Tiến SÄ© Max Menon. Bữa tiá»cdiá» n ra, và bạn Ä'ang vừa lắng nghe các bà i phát biá»u vừa suy nghÄ© lan man những chuyá»n gì Ä'ó khác. Thình lình, tên cá»§a bạn Ä'ược ngưá»i dẫn chương trình gá»i. Ngưá»i ấy nói: âVà bây giá», kÃnh thưa quà vá», tôi tin rằng quà vá» muá»'n nghe cảm tưá»ng cá»§a ông â¦â (tức là bạn Ä'ó!) Chuyá»n gì váºy? Bạn sẽ là m chi Ä'ây? Là m sao Ä'á» Ä'áp ứng tình hình cấp bách nà y khi mà : - bạn hÆ¡i hoảng vì bạn không chá» Ä'ợi Ä'iá»u nà y? - bạn chẳng biết nói gì? - trái tim bạn Ä'ang Ä'ánh trá»'ng trong ngá»±c, cá» há»ng bạn khô rá»'c và trà óc thì trá»'ng rá»ng? - bạn thấy chóng mặt, hai bà n tay bạn lạnh ngắt, còn hai gá»'i thì như muá»'n khuỵu xuá»'ng? Bạn có thá» cảm thấy hoặc tất cả hoặc má»t sá»' trong các triá»u chứng trên. Chúng ta hãy xem thá» những Ä'iá»u gì bạn không nên là m trong tình huá»'ng nà y: - Äừng bá» nhà o khá»i ghế ngá»"i hay chạy biến khá»i phòng. - Äừng cãi vá»i ngưá»i dẫn chương trình và bai bải từ chá»'i bưá»c ra sân khấu. - Äừng Ä'ưa hai tay che mặt và rên rá». - Äừng lê bưá»c má»t cách miá» n cưỡng ra sân khấu. - Khi Ä'ã ra sân khấu, Ä'ừng nhìn chằm chằm và o ngưá»i dẫn chương trình, Ä'ừng trá» môi hay thè lưỡi vá»i cá» toạ, Ä'ừng nhìn lên trần nhà , và Ä'ừng cứ xoay xoay mãi cái dây micrô trong tay. - Äừng xin lá»i khán giả vì mình bá» bất ngá», không chuẩn bá» trưá»c. Äó là Ä'iá»u ai cÅ©ng thừa biết rá»"i mà . - Äừng bắt Ä'ầu vá»i âÃ, à ⦠/ á», á»â¦ / Hmmâ¦â Váºy thì bạn nên là m gì? Nếu bạn cả cÄng thẳng, chóng mặt⦠– Ä'ừng quá lo. Äó là Ä'iá»u rất bình thưá»ng thôi. Hãy tá»± trấn tá»nh mình, cứ ngá»"i yên trong má»t chá»'c lát. Rá»"i má»t cách cháºm rãi, và kÃn Ä'áo, bạn kiá»m soát hÆ¡i thá» cá»§a mình. Hãy thá» ra, nÃn hÆ¡i, rá»"i hÃt và o. Äiá»u nà y sẽ giúp Ä'ưa ôxy và o, là m bạn tá»nh táo và có thá» suy nghÄ© nhanh nhạy. Vâng, bạn phải suy nghÄ© tháºt nhanh, dù muá»'n hay không. Ngưá»i ta gá»i Ä'ây là âvừa Ä'i vừa nghÄ©â Ä'ấy! Bạn má»m cưá»i tháºt tươi, bưá»c ra khá»i ghế ngá»"i và khoan thai bưá»c vá» phÃa sân khấu. Äây là những bưá»c chân thuá»c loại cam go nhất Ä'á»i Ä'ấy. Không sao, bạn cứ bình tÄ©nh. Vừa bưá»c Ä'i bạn vừa tá»± há»i những câu há»i nà y: Mình Ä'ang á» Ä'âu Ä'ây? Tại sao mình Ä'ang á» Ä'ây? Ngưá»i ta Ä'ang chá» nghe mình nói gì? Mình sẽ nói thế nà o Ä'ây? Äừng quên rằng bạn không phải là m má»t bà i nói chuyá»n á» Ä'ây. Ngưá»i ta không Ä'òi bạn Ä'iá»u Ä'ó Ä'âu. Bạn bưá»c lên Ä'ó chá» Ä'á» nói và i lá»i ứng khẩu thôi. Má»i ngưá»i Ä'á»u biết bạn Ä'ược má»i cách bất ngá», nên há» thông cảm và sẵn sà ng bá» qua cho sá»± lúng túng cá»§a bạn. HÆ¡n nữa, há» Ä'ang thấy nhẹ nhõm vì há» không bá» lôi lên sân khấu như bạn. Nhưng ngưá»i ta sẽ không tha thứ cho bạn nếu bạn là m má»t bà i âdiá» n vÄnâ dà i lê thê á» Ä'ây. Không ai thÃch nghe phát biá»u dông dà i, nhất là tại các bữa tiá»c. Vì thế, qui tắc là : Bạn hãy nói trong khoảng 2 phút thôi nhé. Viá»c Ä'ầu tiên bạn nên là m trên sân khấu là hưá»ng vá» vá» khách danh dá»±, má»m cưá»i và gáºt Ä'ầu chà o. Bạn cÅ©ng má»m cưá»i nhìn vá» phÃa cá» toạ. Bạn thấy gì váºy? Bạn thấy má»i ngưá»i cÅ©ng Ä'ang má»m cưá»i nhìn bạn. Má»t và i ngưá»i bạn cá»§a bạn có thá» Ä'ang nhìn xuá»'ng Ä'ất, nhưng chắc chắn là há» Ä'ang mong Ä'iá»u tá»'t Ä'ẹp nhất cho bạn. Há» không muá»'n bạn bá» âbá» dÄ©aâ chút nà o. Bạn hãy bắt Ä'ầu cách cháºm rãi, nhưng ngay láºp tức, và không rà o Ä'ón dông dà i. Äừng bắt Ä'ầu bằng cách nói rằng bạn muá»'n cám Æ¡n MC vì cÆ¡ há»i nà y. Vì sá»± tháºt là bạn không muá»'n Ä'iá»u nà y cÆ¡ mà . Sá»± tháºt là bạn ưá»c giá chi quá» tha ma bắt cái anh chà ng MC ấy Ä'i vì anh ta âchÆ¡i ácâ mình cÆ¡ mà . Äừng bắt Ä'ầu bằng viá»c thưa chà o các khách quà hay trá»nh trá»ng chà o cá» toạ. Tất cả những Ä'iá»u Ä'ó Ä'ã Ä'ược là m trong các bà i phát biá»u chÃnh thức rá»"i. Váºy, bạn có thá» nói, chẳng hạn: —————————————— âThưa Tiến SÄ© Max, tôi có những cảm xúc lẫn lá»n trưá»c viá»c ông ra Ä'i. Ã"ng Ä'ã là m viá»c vá»i chúng tôi 10 nÄm rá»"i. Äá»'i vá»i tôi, Ä'ó là những nÄm tuyá»t vá»i. Nhưng tá»'i nay, tôi không thấy vui lắm khi nghÄ© sắp phải xa ông. Ã"ng Ä'i rá»"i thì ai sẽ thúc giục tôi hoà n thà nh kế hoạch bán hà ng? Tôi tá»± há»i không biết ngưá»i sếp má»i có luôn má» toang cá»a Ä'á» mình có thá» và o uá»'ng cà phê và trò chuyá»n không. Ai sẽ tá» chức những chuyến Ä'i chÆ¡i có leo núi Ä'á? Rá»"i những buá»i há»c bá»"i dưỡng ban tá»'i nữa, và những giá» liên hoan hằng tuần?i> Tôi biết ông sẽ nói âÄừng lo, má»t ngưá»i tá»'t hÆ¡n sẽ Ä'ảm nhiá»m.â Ã"ng luôn luôn lạc quan như thế. Vâng, tá»'i nay chắc hẳn cÅ©ng là má»t dá»p vui. Tôi rất vui vì nÄng lá»±c cá»§a ông cuá»'i cùng Ä'ã Ä'ược nhìn nháºn. Ã"ng chuyá»n Ä'ến Bá» Thương Mại Ä'á» Ä'ảm nháºn chức giám Ä'á»'c Ä'iá»u hà nh, Ä'ó là má»t sá»± thÄng tiến thá»±c sá»±. Äiá»u nà y có nghÄ©a là Ä'ất nưá»c sẽ có Ä'ược cái mà chúng tôi bá» mất. Thưa Tiến SÄ© Max, xin cám Æ¡n ông và chúc ông thà nh công trong vai trò má»i.â ————————————— Bây giá», bạn nhanh chóng rá»i sân khấu và trá» vá» chá» ngá»"i cá»§a bạn. Như váºy, bạn Ä'ã trả lá»i cách tá»'t Ä'ẹp cho những câu há»i: á» Ä'âu? Tại sao? Ai? Thế nà o? Bạn Ä'ang á» tại má»t tiá»c chia tay; bạn á» Ä'ây Ä'á» nói lá»i chia tay; và lá»i chia tay ấy Ä'ược nói vá»i ngưá»i trưá»ng phòng sắp thuyên chuyá»n; và bạn Ä'ã chá»n cách nói lá»i chia tay má»t cách thân tình. Thế Ä'ó. Khi bạn phải nói vá» ai Ä'ó má»t cách công khai, hãy luôn luôn nói nhân danh chÃnh mình mà thôi (nghÄ©a là xưng âtôiâ). Bạn Ä'ừng nói âChúng tôi tiếc vì mất ôngâ â" vì rất có thá» có ngưá»i trong cá» toạ không thấy tiếc như váºy. Äừng nhân danh hết má»i ngưá»i, trừ phi bạn hoà n toà n nắm chắc rằng má»t cảm nghÄ© nà o Ä'ó là phá» quát. Hãy luôn luôn nói nhân danh chÃnh mình mà thôi. Bà i nói chuyá»n ứng khẩu không phải là Ä'iá»u duy nhất bạn có thá» Ä'ược yêu cầu là m cách Ä'á»t xuất. Äôi khi bạn cÅ©ng Ä'ược ngưá»i ta má»i bưá»c lên hát má»t bà i nữa Ä'ó. Vì thế, hãy luôn luôn âthá»§ sẵnâ má»t bà i hát nà o Ä'ó (ngay cả dù Ä'ó là bà i hát duy nhất mà bạn biết.) Tại những bữa tiá»c chia tay, viá»c hát má»t bà i thÃch hợp có thá» có ý nghÄ©a nhiá»u hÆ¡n là má»t bà i nói chuyá»n Ä'ầy ắp những từ sáo rá»ng tẻ nhạt. Luôn luôn nhá» rằng khi phải nói ứng khẩu thì chúng ta phải luôn luôn nói ngắn gá»n.
Phá»ng vấn Ä'á»t xuất là cuá»c phá»ng vấn xảy ra khi bạn không há» chá» Ä'ợi nó. Má»t nÆ¡i nà o Ä'ó, má»t lúc nà o Ä'ó, bá»ng bạn nghe tiếng gõ cá»a â" và khi má» cá»a, bạn thấy má»t micrô hay má»t á»'ng kÃnh camera Ä'ang chÄ©a và o mình. Trong thế giá»i truyá»n thông hôm nay, rất nhiá»u tay sÄn tin là m viá»c ngà y Ä'êm â" và những vụ âphá»ng vấn Ä'á»t xuấtâ Ä'ã trá» thà nh ngà y cà ng phá» biến. Bạn Ä'ừng nghÄ© rằng sẽ không có ai Ä'ến gặp mình. Qui luáºt cá»§a Murphy phát biá»u Ä'iá»u ngược lại Ä'ấy: Nếu bạn là ngưá»i tạo ra cái gì Ä'ó, thì bạn sẽ là ứng viên Ä'á» nhiá»u kẻ tìm gặp. Những ngưá»i sÄn tin xuất hiá»n khi há» âÄ'ánh hÆ¡iâ thấy má»t câu chuyá»n. Và câu chuyá»n sẽ cà ng hấp dẫn nếu có dÃnh lÃu tá»i má»t xì cÄng Ä'an. Xì cÄng Ä'an sex hay bạo lá»±c thì những tay sÄn tin cà ng thÃch! Khi bạn bá» âphục kÃchâ bá»i má»t phóng viên (báo chÃ, radio, truyá»n hình), thì có má»t sá»' Ä'iá»u bạn nên là m và má»t sá»' Ä'iá»u không nên là m. - Luôn luôn lá»ch sá»± nhưng thẳng thắn vá»i ngưá»i phá»ng vấn. Bạn có quyá»n yêu cầu ngưá»i ấy xuất trình giấy tá» chứng thá»±c rằng anh ta / cô ta thuá»c cÆ¡ quan hay tá» chức nà o Ä'ó. Nếu bạn nghi ngá», hãy gá»i cho cÆ¡ quan cá»§a ngưá»i ấy. Ngà y nay có quá nhiá»u phóng viên âmaâ trôi ná»i lùng sục các tin sá»'t dẻo. - Nếu Ä'ó là má»t phóng viên nháºt báo, bạn có thá» hẹn má»t lúc khác Ä'á» trả lá»i phá»ng vấn, nếu lúc nà y bạn không rảnh. Bạn cÅ©ng có quyá»n Ä'ặt má»t sá»' câu há»i trưá»c. Äừng nhát sợ các phóng viên. Bạn cÅ©ng có thá» yêu cầu ngưá»i phóng viên Ä'á»c lại cho bạn nghe các câu trả lá»i cá»§a mình, Ä'á» bảo Ä'ảm rằng chúng Ä'ược ghi chÃnh xác. Nên nhá» rằng viá»c âcắt ghépâ lá»i nói cá»§a ngưá»i ta Ä'ang ngà y cà ng thá»nh hà nh trong thế giá»i truyá»n thông hôm nay Ä'ó. - Hãy trả lá»i các câu há»i cách cháºm rãi và rõ rà ng. Nếu cần, bạn yêu cầu lặp lại câu há»i. Äiá»u nà y cÅ©ng giúp bạn có thá»i giá» Ä'á» suy nghÄ©. - Hãy nói sá»± tháºt. Nếu bạn không biết câu trả lá»i, cứ nói rằng mình không biết. Và hãy sẵn sà ng chá» cho phóng viên biết ai có thá» trả lá»i cho những câu há»i chuyên biá»t nà o Ä'ó cá»§a anh ta. - Hãy giữ má»t phong thái thoải mái. Nếu ngưá»i ta quay phim, bạn hãy má»m cưá»i và biá»u lá» sá»± ná»"ng nhiá»t. - Hãy luôn luôn cáºp nháºt kiến thức chuyên môn cá»§a bạn. Ngưá»i Ä'á»c, ngưá»i nghe hay ngưá»i xem phải cảm nháºn Ä'ược nÄng lá»±c và sá»± tá»± tin cá»§a bạn. - Nếu gặp má»t câu há»i không sáng sá»§a, hãy yêu cầu phóng viên lặp lại. - Äừng nói quá lá»n tiếng trong má»t phá»ng vấn radio hay truyá»n hình. Nếu cuá»c phá»ng vấn Ä'ược quay phim, bạn hãy cất kÃnh râm Ä'i và tháo gỡ những Ä'á»" trang sức rưá»m rà . - Câu trả lá»i cá»§a bạn phải ngắn gá»n v hưá»ng thẳng và o câu há»i. Không nên có quá nhiá»u chá» dừng. Hãy nhá» rằng thÃnh giả sá»'t ruá»t nghe bạn nói, và nếu lá»i nói cá»§a bạn không rõ rà ng và mạch lạc, há» sẽ chán bạn. - Äừng cung cấp những thông tin mà bạn không Ä'ược há»i. - Nếu bạn bá» tấn công hay chá» trÃch vì ngưá»i ta cho là bạn Ä'ã xao lãng không là m những bá»n pháºn nà o Ä'ó, hãy nhìn nháºn khuyết Ä'iá»m cá»§a mình nhưng cÅ©ng hãy nêu rõ những viá»c tá»'t mà bạn Ä'ã là m bấy lâu nay. Luôn luôn kết thúc bằng viá»c chia sẻ thông tin vá» những dá»± tÃnh cá»§a bạn trong tương lai hay những gì bạn sắp là m Ä'á»'i vá»i vấn Ä'á». Các câu trả lá»i cá»§a bạn phải rõ rá»t. Äừng nói âChúng tôi sẽ xem xét vấn Ä'á».â Nói như váºy rất lá» má». Bạn phải nêu rõ các thá»i Ä'iá»m. - Trong trưá»ng hợp phá»ng vấn truyá»n hình, bạn Ä'ừng nhìn chòng chá»c và o á»'ng kÃnh. CÅ©ng Ä'ừng là m dáng. Bạn cứ tá»± nhiên. Hãy tưá»ng tượng bạn Ä'ang nói chuyá»n trá»±c tiếp trưá»c mặt má»t ngưá»i bạn. Äừng báºn tâm vá»i micrô và camera. Hãy ý thức các cá» Ä'iá»u cá»§a thân thá» bạn. Äừng lúc lắc ngưá»i từ bên nà y qua bên kia hay tá» ra những dấu hiá»u bất an. - Äừng nói quá gần micrô. CÅ©ng Ä'ừng cầm micrô. Bạn cứ Ä'á» cho phóng viên giữ micrô. - Hãy nói từ suy nghÄ© riêng cá»§a mình và hãy nói nhân danh chÃnh mình (= xưng âtôiâ). - Nếu bạn có má»t nụ cưá»i tươi tắn, hãy váºn dụng nó. Nếu bạn muá»'n cưá»i á»", cứ viá»c. Không ai muá»'n nhìn bạn trên TV vá»i khuôn mặt cÄng thẳng hay nhÄn nhó từ Ä'ầu Ä'ến cuá»'i. Nhá» rằng truyá»n hình âácâ á» chá» nó ghi hết má»i sắc thái biá»u cảm cá»§a bạn ngay cả dù bạn không nháºn ra Ä'iá»u Ä'ó. - Äừng tranh cãi vá»i má»t phóng viên hay Ä'óng sầm cá»a lại trưá»c mặt anh / cô ta. Má»t và i phóng viên có thá» không chuyên nghiá»p và tháºm chà âba trợnâ. Bạn phải giữ bình tÄ©nh. Hãy Ä'á» cho khán giả phán xét â" khán giả thưá»ng là những thẩm phán không sai lầm vá» tÃnh cách con ngưá»i. - Hãy tránh những cụm từ như âmiá» n bình luáºn,â âkhông ý kiến,â âvân vân và vân vânâ⦠- Nếu á» cÆ¡ quan cá»§a bạn có Ä'ược má»t chuyên viên PR (quan há» công chúng) Ä'ược huấn luyá»n kỹ thìá»'t. Có má»t chuyên viên như thế thì giá»i truyá»n thông sẽ không thá» phá»ng vấn lung tung má»i ngưá»i. Cần nhắc các nhân sá»± khác trong cÆ¡ quan mình không tá»± tiá»n trả lá»i các nhà báo, thay và o Ä'ó nên giá»i thiá»u nhà báo Ä'ến gặp phát ngôn viên chÃnh thức cá»§a cÆ¡ quan. Äây là biá»n pháp an toà n, chứ không phải là nhằm che giấu thông tin. - Bạn hãy sẵn sà ng Ä'á» trả lá»i những câu há»i nhạy cảm và tháºm chà có tÃnh riêng tư. Tháºt váºy, cần phải dá»± liá»u Ä'iá»u nà y, vì những tay sÄn tin thưá»ng táºp dượt ká»ch bản trưá»c, và sẽ thưá»ng gà i bạn nếu bạn mất cảnh giác. Bạn hãy Ä'áp lại bằng cách nói sá»± tháºt Ä'úng mức. - Ghi nhá» rằng không gì có thá» thay thế cho sá»± tháºt, dù sá»± tháºt Ä'ôi khi nhức nhói.
(Ngạn ngữ Nga) Nói chung, hình thức yếu nhất cá»§a truyá»n thông là chá» sá» dụng tiếng nói suông. Nếu bà i nói chuyá»n cá»§a bạn Ä'ược khuyếch Ä'ại bá»i má»t micrô hay Ä'ược há» trợ bá»i các phương tiá»n nghe nhìn khác, nó có thá» lôi cuá»'n thêm sá»± chú ý rất nhiá»u và ânắmâ Ä'ược thÃnh giả. Tháºt váºy, ngưá»i ta nói rằng nếu bạn vừa nói vừa cho xem, cá» toạ cá»§a bạn sẽ há»c Ä'ược gấp Ä'ôi.
Micrô là má»t thiết bá» tuyá»t vá»i Ä'á» khuyếch Ä'ại và ngay cả Ä'á» Ä'iá»u chá»nh tiếng nói cá»§a bạn. Tuy nhiên, Ä'á» sá» dụng micrô cách hiá»u quả, cần lưu ý má»t sá»' Ä'iá»u.
NHá»®NG ÄIá»U KHÃ"NG NÃN LÃM
| - Nếu bạn nháºn micrô từ tay cá»§a ngưá»i dẫn chương trình, thì micrô chắc hẳn Ä'ang á» chế Ä'á» má», tuy nhiên, bạn cÅ©ng cần liếc nhìn Ä'á» kiá»m tra cho chắc. Rá»"i bạn bắt Ä'ầu nói và o micrô và Ä'Ỡý nghe âm vá»ng cá»§a nó. Nếu bạn không nghe thấy âm vá»ng, thì micrô Ä'ang á» chế Ä'á» tắt. Nếu bạn không chắc, hãy há»i thÃnh giả xem há» có nghe rõ hay không. Äiá»u nà y cho thấy bạn rất quan tâm Ä'ến thÃnh giả. |
- Äừng giữ micrô quá gần miá»ng. Là m thế, tiếng cá»§a bạn sẽ bá» nghẹt và sẽ có những âm âphù phùâ khiến thÃnh giả khó chá»u. Cách chung, nên giữ micrô á» khoảng cách 15 cm và chếch má»t góc 45 Ä'á».
- ThÃnh giả phải luôn luôn có thá» nhìn thấy miá»ng cá»§a bạn. Äừng ép micrô sát và o ngá»±c, cÅ©ng không Ä'á» dưá»i môi và ấn và o cằm. Má»t sá»' ngưá»i tháºm chà vung micrô như hiá»p sÄ© vung gươm. Bạn hãy luôn luôn nói và o micrô, Ä'ừng bao giá» bá» micrô mà nói âchayâ.
- Äừng cầm micrô bằng cả hai tay. Äiá»u nà y chá» Ä'ôi khi Ä'ược là m bá»i các ca sÄ© nhạc pop.
- Äừng múa micrô từ bên nà y sang bên kia. Hãy giữ chặt nó trong má»t tay. Tay kia giữ lấy dây cá»§a micrô – nhưng bạn Ä'ừng bao giá» Ä'ùa nghá»ch vá»i dây micrô, nếu không muá»'n là m thÃnh giả mất táºp trung.
- Nếu bạn muá»'n nói thì thầm má»t Ä'iá»u gì Ä'ó, hãy Ä'ưa micrô và o sát gần miá»ng hÆ¡n; rá»"i nếu bạn muá»'n cất cao giá»ng lên, hãy kéo micrô ra xa hÆ¡n.
- Nếu bạn gặp má»t micrô có chân, hãy thá» gỡ micrô ra khá»i chân Ä'ế cá»§a nó. Má»t micrô gắn chặt và o chân sẽ giá»i hạn không gian cá»§a bạn rất nhiá»u â" nhất là khi bạn Ä'ứng sau má»t chiếc bục.
- Äiá»u rất quan trá»ng phải lưu ý là khi sá» dụng má»t micrô có chân Ä'ế, bạn phải bảo Ä'ảm rằng nó á» cách miá»ng bạn 15 cm, vá»i má»t góc 45 Ä'á». Nhiá»u khi tôi thấy có diá» n giả phải rụt vai xuá»'ng hay gáºp Ä'ầu gá»'i lại Ä'á» Ä'ưa miá»ng Ä'ến vừa tầm vá»i chiếc micrô. Nhiá»u ngưá»i khác, dáng thấp bé, phải rưá»n lên Ä'ứng trên mÅ©i già y, má»i có thá» vá»i tá»i tầm chiếc micrô. Bạn hãy dà nh thì giá» Ä'á» Ä'iá»u chá»nh trưá»c, sao cho micrô vừa tầm cá»§a bạn. Và nhá» rằng Ä'ó cÅ©ng là bá»n pháºn cá»§a bạn Ä'ấy.
BÄNG CÃT-XÃT, ÄĨA CD
Những công cụ nà y có thá» Ä'ược sá» dụng Ä'á» há» trợ cho bà i nói chuyá»n cá»§a bạn, khi bạn muá»'n giá»i thiá»u má»t clip tiếng nói, má»t mẩu quảng cáo hay má»t bà i hát⦠Qui tắc là : phải liá»u sao cho ngắn.
NHá»®NG PHÆ¯Æ NG TIá»N NGHE NHÃN
Các phương tiá»n nghe nhìn là m cho má»t bà i nói chuyá»n Ä'ạt hiá»u quả hÆ¡n. Chúng phụ giúp cho lá»i nói. Có rất nhiá»u loại phương tiá»n nghe nhìn mà những ngưá»i nói trưá»c công chúng ngà y nay có thá» sá» dụng. Viá»c chá»n phương tiá»n nà o tuỳ thuá»c và o qui mô và loại thÃnh giả.
Äá»'i vá»i những cá» toạ nhá» (từ 15 tá»i 30 ngưá»i), thì bảng viết, bá» tranh minh hoạ, Ä'èn chiếu, biá»u Ä'á»", posters, máy chiếu LCD, các video clip ngắn ⦠có thá» Ä'ược sá» dụng.
| Hiá»n nay, viá»c trình bà y bằng PowerPoint ngà y cà ng trá» nên phá» biến hÆ¡n. Kỹ thuáºt Ä'a nÄng nà y, sá» dụng má»t máy chiếu LCD ná»'i vá»i má»t máy tÃnh xách tay, có thá» là công cụ Ä'ắc lá»±c nhất cho má»t ngưá»i nói trưá»c công chúng. Máy chiếu LCD cÅ©ng có thá» Ä'ược ná»'i vá»i má»t Ä'ầu video hay má»t camera. |
| Äá»'i vá»i những cá» toạ Ä'ông Ä'ảo, nên dùng má»t mà n hình cá»±c lá»n Ä'á» trình bà y bằng PowerPoint hay chiếu phim. |
| Bạn luôn luôn phải liá»u sao Ä'á» viá»c trình bà y bằng các phương tiá»n nghe nhìn diá» n ra ngắn thôi. Và phải biết dùng Ä'úng lúc thÃch hợp nhất. |
Äiá»u quan trá»ng là Ä'ừng quá lạm dụng nó. Chẳng hạn, vá»i 30 phút cá»§a bà i nói chuyá»n thì bạn không nên dùng các phương tiá»n há» trợ nói trên quá 10 phút.
CÅ©ng Ä'ừng bao giá» Ä'á» cho các phương tiá»n nghe nhìn ấy lấn át bà i nói chuyá»n cá»§a bạn. ThÃnh giả Ä'ến Ä'á» nghe bạn nói chứ không phải Ä'á» xem video.
Äá»'i vá»i những cá» toạ không Ä'ng Ä'ảo lắm, tôi thưá»ng dùng tá»'i Ä'a là 3 loại phương tiá»n há» trợ trong má»t bà i nói chuyá»n â" bảng viết, máy chiếu và VCR-TV. Viá»c dùng các phương tiá»n truyá»n thông Ä'a nÄng là má»t phương pháp trá»±c quan. Nó cho phép thÃnh giả nghe, thấy và cảm xúc. Bạn cà ng kÃch thÃch Ä'ược nhiá»u cảm quan, bà i nói chuyá»n cá»§a bạn cà ng Ä'ạt hiá»u quả.
Ngà y nay bạn có thá» dùng công nghá» tiên tiến Ä'á» trình bà y các chương trình PowerPoint. Bạn có thá» thay thế bảng, biá»u, mà n hình TV⦠vá»i chá» má»t máy chiếu LCD ná»'i và o máy tÃnh cá»§a bạn.
Tuy nhiên, công nghá» má»i nà y chưa phá» biến rá»ng tại những nưá»c Ä'ang phát triá»n. Nó vẫn còn khá giá»i hạn trong các Ä'ô thá». Bảng viết (trắng hay Ä'en), posters, biá»u Ä'á»"⦠vẫn còn Ä'ược dùng rá»ng rãi á» nhiá»u nÆ¡i.
Nhưng nói cho cùng, tất cả những công cụ nói trên không thay thế Ä'ược cho chÃnh ngưá»i nói chuyá»n.
HƯá»NG DẪN CÃCH DÃNG
CÃC PHÆ¯Æ NG TIá»N NGHE NHÃN
* BẢNG VIẾT
| Tôi thÃch bảng Ä'en hÆ¡n bảng trắng, vì lý do thân thiá»n vá»i môi trưá»ng. Bảng trắng Ä'òi phải có những bút âmarkerâ vá»'n dùng hoá chất và không tá»'t cho môi trưá»ng. Chúng cÅ©ng Ä'ắt tiá»n hÆ¡n phấn. Bút âmarkerâ dá» hoá khô và nhiá»u khi phải vứt bá» sá»m. Tháºt rất khó chá»u cho bạn khi cây bút bá»ng dưng không ra má»±c hay bắt Ä'ầu kêu rÃt rÃt trên mặt bảng. HÆ¡n nữa, bảng trắng thưá»ng sá»m bá» á»' bá»i những vết bẩn do nét má»±c Ä'á» lại. Vì thế, có lẽ chúng chá» tá»'t Ä'á» là m bảng thông cáo mà thôi. |
Tấm bảng Ä'en truyá»n thá»'ng rất Ãch dụng. Phấn thì tương Ä'á»'i vô hại và giá lại rẻ. Má»t sá»' ngưá»i không thÃch phấn vì nó là m bẩn tay và vấy bụi trên áo quần. Tuy nhiên, so vá»i viá»c là m ô nhiá» m môi trưá»ng thì nó vẫn tá»'t hÆ¡n.
Có nhiá»u qui tắc Ä'á» sá» dụng bảng Ä'en cách hiá»u quả. Tôi sẽ nêu ra 7 Ä'iá»m. Äa sá»' những Ä'iá»m nà y cÅ©ng Ä'ược áp dụng cả cho bảng trắng nữa.
Bảy âÄiá»u RÄnâ Äá» Dùng Bảng Viết:
- Ngoà i phấn trắng, hãy dùng phấn mà u nữa, Ãt nhất là Ä'á» gạch Ä'Ãt hay nhấn mạnh. - Các con chữ phải Ä'á»§ lá»n Ä'á» những ngưá»i á» hà ng ghế sau cù có thá» Ä'á»c Ä'ược. - Viết rõ rà ng và bằng những câu ngắn. Nói chung, hãy viết Ä'ầy Ä'á»§ các từ. Chá» dùng dạng viết tắt theo qui ưá»c chung mà ai cÅ©ng nháºn ra. | |
- Äừng nói vá»i tấm bảng. Äây là má»t lá»i thưá»ng xảy ra cho nhiá»u diá»
n giả. Khi nói, bạn hãy nhìn ngưá»i nghe.
- Äừng nói và viết cùng lúc. Cá» toạ sẽ lúng túng không biết nên lắng nghe bạn nói hay là nên Ä'á»c những gì bạn viết.
- Äừng Ä'ứng á» chá» tách Ä'ôi tấm bảng. Hãy Ä'ứng má»t bên khi bạn hưá»ng chá» bất cứ từ nà o Ä'ã Ä'ược viết ra. ÄÆ°a tay Ä'ến gần bảng khi bạn chá», ngay cả khi bạn có cầm má»t chiếc que.
- Khi xoá những từ Ä'ã viết trên bảng, hãy xoá sạch hoà n toà n, Ä'á» má»i ngưá»i không bá» chia trà bá»i những vết còn sót rải rác trên bảng.
Khi bạn Ä'ã có ý Ä'á»nh dùng bảng, thì hãy dùng chứ Ä'ừng nấn ná lâu quá. Tôi từng trông thấy nhiá»u diá» n giả cầm viên phấn lên nhưng rá»"i sau nhiá»u phút vẫn chưa thấy cái gì trên bảng cả. Há» bưá»c lại chá» tấm bảng như thá» Ä'á» viết gì Ä'ó, nhưng rá»"i quay lại và nói tiếp⦠Tôi chắc rằng thÃnh giả sẽ thầm tá»± há»i: âKhi nà o thì ông ấy sẽ viết lên bảng Ä'ây nhá»?â Như váºy thì tháºt là bất tiá»n.
* Bá» TRANH MINH HOáº
Bá» tranh minh hoạ là má»t hình thức truyá»n thông rất gần gÅ©i. Nó Ä'ược dùng sát gần, hầu như mặt Ä'á»'i mặt. Bạn phải ý tứ khi sá» dụng các loạt tranh minh hoạ. Tá»'t nhất là chá» dùng khi sá»' ngưá»i tham dá»± không nhiá»u, tá»'i Ä'a là 20. Dùng bá» tranh minh hoạ cho các cá» toạ Ä'ông Ä'ảo thì những ngưá»i á» phÃa sau không thá» nhìn thấy rõ.
Bá» tranh minh hoạ thưá»ng ká» má»t câu chuyá»n bằng các bức tranh ná»'i tiếp nhau, trong hình thức như xấp lá»ch tháng cá»§a chúng ta váºy. Chẳng hạn, Các Nguyên Nhân Sá»'t Rét hay Tầm Quan Trá»ng Cá»§a Viá»c Nuôi Con Bằng Sữa Mẹ⦠là những âcâu chuyá»nâ có thá» dùng bá» tranh Ä'á» minh hoạ. Câu chuyá»n Ä'ược giá»i thiá»u bằng cả hình ảnh và bản vÄn. Má»i hình không nên quá rưá»m rà chi tiết. Các chữ phải Ä'á»§ lá»n Ä'á» Ä'á»c; các hình hay biá»u Ä'á»" phải Ä'á»§ rõ và có sá» dụng mà u sắc. Thưá»ng thì hình ảnh phải ưu tiên hÆ¡n bản vÄn. Câu chuyá»n Ä'ược âká»â bằng khoảng 7 hình ảnh lần lượt ná»'i tiếp nhau.
Hai vấn Ä'á» thưá»ng xảy ra khi dùng các bá» tranh minh hoạ. Hoặc là sá»' lượng tranh quá nhiá»u, hoặc là diá» n giả dừng lại á» bá»ranh nà o Ä'ó quá lâu. Äiá»u nà y sẽ là m cho cá» toạ hoang mang. Há» tá»± há»i khi nà o bạn sẽ láºt sang tranh kế tiếpâ¦
* BÄNG CÃT-XÃT Và ÄĨA CD
Cần phải dán nhãn trên các bÄng và Ä'Ä©a Ä'á» khá»i lẫn lá»n. Và cÅ©ng phòng tránh trưá»ng hợp dán nhầm nhãn, Ä'á» rá»"i nhãn nói má»t Ä'à ng ná»i dung cá»§a bÄng Ä'Ä©a Ä'i má»t nẻo. Nếu là bÄng cát-xét, bạn phải cho chạy tá»i chá» mình cần trưá»c. Máy cát-xét cÅ©ng phải Ä'ược kiá»m tra kỹ trưá»c. Äầu CD cÅ©ng váºy. Chất lượng Ä'Ä©a CD cÅ©ng phải Ä'ược kiá»m tra. Có lần tôi Ä'ã không coi trưá»c kỹ, Ä'ến khi sá» dụng thì gặp phải chuyá»n dá» khóc dá» cưá»i.
* ÄÃN CHIẾU
Má»t há» thá»'ng Ä'èn chiếu cần má»t Ä'èn chiếu, những tấm phim in mang ná»i dung trình bà y, và má»t mà n ảnh trắng. Có ngưá»i sá» dụng má»t Ä'èn pin Ä'iá»n tá» Ä'á» chá» trá», thuyết minh â" xem ra rất tiá»n lợi. Nhiá»u ngưá»i cÅ©ng có má»t bút âmarkerâ Ä'á» khi cần thì viết lên các tấm phim khi trình chiếu. Äèn chiếu rất thuáºn lợi cho các cuá»c há»p há»i Ä'á»"ng cÅ©ng như trong các phòng lab. Nó cÅ©ng rất hữu Ãch trong các lá»p há»c và các há»i trưá»ng. Trong má»t há»i nghá», bạn có thá» tá»± là m cho mình các tấm phim trình bà y tóm lược bản báo cáo cá»§a bạn, Ä'á» giá»i thiá»u cho má»i ngưá»i. Là m như váºy sẽ tá»'t hÆ¡n là chá» báo cáo suông bằng miá»ng.
Sau Ä'ây là má»t sá»' Ä'iá»u bạn cần nhá» khi sá» dụng công cụ nà y.
NHá»®NG ÄIá»U NÃN LÃM â¦
- Hãy bắt Ä'ầu bằng viá»c cho chiếu tá»±a Ä'á» và má»t bá»' cục chung. Äiá»u nà y cÅ©ng sẽ cho thấy rằng phần trình bà y sẽ không quá dà i.
- Khi bạn bắt Ä'ầu trình bà y, hãy dùng má»t tá» giấy hay má»t tấm bìa cứng che tấm phim và hé má» ra lần lượt các thông tin. Äiá»u nà y sẽ giúp kiá»m soát tiến Ä'á» và giúp cá» toạ táºp trung chú ý. Hãy cẩn tháºn Ä'á» Ä'ừng dùng quá nhiá»u thá»i gian cho chá» má»t Ä'iá»m nà o Ä'ó.
- Hãy nhìn ngưá»i nghe mà nói chứ Ä'ừng nhìn và o mà n hình.
- Bảo Ä'ảm rằng ánh sáng trong phòng thÃch hợp Ä'á» má»i ngưá»i có thá» nhìn rõ bạn. Nếu Ä'èn chiếu Ä'á»§ công suất, không cần phải tắt hết Ä'èn trong phòng. Má»t sá»' diá» n giả tắt Ä'èn chiếu má»i khi muá»'n tạm dừng Ä'á» nói vá»i cá» toạ â" nhưng là m váºy có thá» gây nhiá» u cho mắt và phần trình bà y sẽ kém mạch lạc.
- Hãy dùng mà u sắc cho các tấm phim.
- Sá» dụng các câu ngắn gá»n thay vì những câu dà i dòng (trên các tấm phim).
NHá»®NG ÄIá»U KHÃ"NG NÃN LÃMâ¦
- Tránh dùng cỡ chữ nhá» trên các tấm phim. Chữ phải Ä'á»§ lá»n Ä'á» có thá» Ä'á»c Ä'ược từ khoảng cách 10 mét â" nghÄ©a là từ cuá»'i phòng lá»p.
- Tránh Ä'i qua Ä'i lại là m che luá»"ng ánh sáng cá»§a Ä'èn chiếu. Là m thế cá» toạ sẽ khó chá»u.
- Tránh dá»"n nhét quá nhiá»u thông tin và o chá» má»t tấm phim.
- Hãy trông chừng tấm phim khi Ä'ang chiếu. Trong khi bạn nói, tấm phim có thá» bá» di dá»ch vá» trà (do nhiá»t hoặc do gió) và lá»ch Ä'i. Như thế sẽ phiá»n phức cho ngưá»i xem. Äá» tránh Ä'iá»u nà y, tôi thưá»ng dùng má»t váºt nặng chặn trên tấm phim Ä'ang sá» dụng.
- Äừng dùng quá nhiá»u tấm phim cho chá» má»t phần trình bà y. Bạn có thá» phân thà nh những phần nhá» hÆ¡n, vá»i những chá» tạm dừng Ä'ược xen và o. Äá»'i vá»i má»i chá»§ Ä'á», nên dùng khoảng từ 7 Ä'ến 10 tấm phim là vừa. Tuy nhiên, Ä'ôi khi chá» 5 tấm phim cÅ©ng ngá»'n cá»§a bạn cả tiếng Ä'á»"ng há»" Ä'ấy. Vấn Ä'á» không phải là sá»' lượng tấm phim cho bằng là cách bạn chuyá»n tuần tá»± Ä'á»u Ä'á»u từ tấm phim nà y sang tấm phim khác. Không nên mất hÆ¡n 5 phút cho má»t tấm phim.
- Äừng nói trong khi bạn Ä'ang Ä'á»i tấm phim.
| Hãy nhá» kiá»m tra má»i thứ trưá»c buá»i nói chuyá»n. Tôi Ä'ã từng bá» kẹt nhiá»u lần. Má»t lần bóng Ä'èn bá» vỡ và không có sẵn bóng Ä'èn thay thế. Lần khác không Ä'á»§ dây Ä'iá»n kéo tá»i á» cắm. Tá» hại nhất là có lần tôi Ä'ã mang nhầm những tấm phim Ä'ến vá»i buá»i nói chuyá»n! |
Thêm nữa, tất cả các tấm phim phải Ä'ược xếp Ä'úng thứ tá»± và Ä'ược Ä'á» trong tầm tay khi bạn nói chuyá»n. Tôi Ä'ã từng thấy những diá» n giả vừa loay hoay tìm má»t tấm phim vừa lảm nhảm những lá»i như âT giá»i thiá»u vá»i các bạn cái nà y â¦â hay âChắc nó nằm á» Ä'âu Ä'ây thôiâ hay âCó lẽ tôi bá» quên nó trong xe rá»"i, dù saoâ¦â Tình hình như váºy thì tháºt là phiá»n cho thÃnh giả.
* VIDEO
Hãy chuẩn bá» má»i thứ cẩn tháºn. Bảo Ä'ảm rằng bạn mang Ä'úng những bÄng, Ä'Ä©a cần dùng. Máy truyá»n hình phải Ä'ược chuyá»n qua kênh video. Bạn kiá»m tra các Ä'ầu VCD/DVD xem chúng có chạy tá»'t không. Kiá»m tra thiết bá» Ä'iá»u khiá»n từ xa (remote control). Bạn nên cho chạy thá». Và má»i sá»± phải Ä'ược là m trưá»c khi cá» toạ bưá»c và o phòng Ä'á» nghe bạn nói chuyá»n.
* TRÃNH BÃY BẰNG POWERPOINT
Äá» sá» dụng há» thá»'ng nà y, bạn cần má»t máy tÃnh (Ä'á» bà n hoặc xách tay) và má»t máy chiếu LCD. Các máy xách tay loại má»i có sẵn Ä'ầu VCD/DVD trong Ä'ó. Bạn cÅ©ng có thá» ná»'i má»t Ä'èn chiếu hay má»t camera và o máy chiếu LCD và máy tÃnh. Äó quả thá»±c là má»t há» thá»'ng truyá»n thông Ä'a nÄng. Há» thá»'ng má»i nà y Ä'ã trá» thà nh vô cùng lợi hại cho các diá» n giả. Không giá»'ng như các tấm phim dùng Ä'èn chiếu, á» Ä'ây bạn có thá» thưá»ng xuyên hiá»u chá»nh ná»i dung trình bà y cá»§a bạn bằng cách sá»a chữa và cáºp nháºt dữ liá»u trong máy tÃnh cá»§a bạn. Bạn cÅ©ng có thá» là m cho hình ảnh chuyá»n Ä'á»ng. Nói chung, PowerPoint có nhiá»u khả nÄng to lá»n mà các tấm phim dùng Ä'èn chiếu không thá» có Ä'ược. Khi Ä'ã là m xong má»t tấm phim, bạn không thá» xoá nó; bạn chá» có thá» là m má»t tấm phim khác thôi.
Nhưng PowerPoint cÅ©ng dá» bá» lạm dụng. Hãy nhá» rằng bạn Ä'ang nói chuyá»n. Má»t sá»' ngưá»i thá»±c hiá»n những trình bà y PowerPoint quá công phu, tá» má» và quá dà i. Nhưng như váºy có thá» quá mức cần thiết và có thá» là m lấn át thông Ä'iá»p chÃnh cá»§a bà i nói chuyá»n.
Quá nhiá»u hình ảnh, quá nhiá»u kỹ xảo trên bản vÄn hay trên âm thanh⦠Ä'á»u là những Ä'iá»u nên tránh. Bạn hãy thá»±c hiá»n má»t trình bà y PowerPoint tương Ä'á»'i Ä'Æ¡n giản thôi.
Má»t lần nữa, phần trình bà y PowerPoint phải Än khá»p vá»i bà i nói chuyá»n và thá»±c sá»± há» trợ cho bà i nói chuyá»n. Nó không Ä'ược lấn át bà i nói chuyá»n.
CHÆ¯Æ NG 8 : Há»I / ÄÃP
H: Là m sao Ä'á» tôi có thá» vượt qua Ä'ược ná»i sợ hãi sân khấu, sá»± cÄng thẳng và tình trạng tim Ä'áºp nhanh?
Ä: – Dần dần rá»"i quen thôi. Äó là những triá»u chứng thông thưá»ng, ngay cả Ä'á»'i vá»i những diá» n giả là nh nghá». Sá»± cÄng thẳng gia tÄng và nhá»p tim dá»"n nhanh trưá»c khi Ä'Äng Ä'à n là cÆ¡ chế phản ứng cá»§a cÆ¡ thá» – và Ä'iá»u Ä'ó là bình thưá»ng.
– Bạn cà ng có kinh nghiá»m, bạn cà ng tá»± chuẩn bá» cho mình sẵn sà ng hÆ¡n, và những triá»u chứng ấy sẽ trá» nên Ãt hÆ¡n.
– Giữ nhá»p thá» cháºm trong chá»'c lát trưá»c khi lên sân khấu, bạn sẽ thấy Ä'ỡ hÆ¡n. Bắt Ä'ầu bà i nói chuyá»n má»t cách khoan thai, bạn cÅ©ng sẽ thấy giảm cÄng thẳng.
H: Là m sao Ä'á» khÆ¡i lên và giữ Ä'ược sá»± chú ý cá»§a cá» toạ?
Ä: – Hãy nhìn và o mắt cá»§a ngưá»i ta.
– Äừng nói nếu có ai Ä'ó Ä'ang Ä'i lại trong lá»'i Ä'i hay nếu có sá»± xôn xao giữa cá» toạ.
– Có những lúc tạm dừng nói Ä'á» ngưá»i nghe có thì giá» hấp thu ná»i dung sâu hÆ¡n.
– Hãy sá» dụng các phương tiá»n nghe nhìn.
– Hãy nói từ kinh nghiá»m và Ä'ừng quên ká» những câu chuyá»n riêng cá»§a bạn.
– Bà i nói chuyá»n cá»§a bạn phải ngắn chứ Ä'ừng quá dà i.
H: Là m sao tôi biết thÃnh giả cá»§a mình Ä'ang chán và không Ä'ang lắng nghe?
Ä: Dá» biết lắm. Bạn hãy xem những dấu hiá»u sau Ä'ây:
- Nhiá»u ngưá»i trong cá» toạ ngá»"i dá»±a hẳn ra phÃa sau và khoanh tay lại.
- Có những ánh mắt Ä'á» Ä'ẫn. Không ai má»m cưá»i cÅ©ng chẳng ai gáºt gáºt Ä'ầu.
- Ngưá»i ta ngá»§ gục.
- Những tiếng Ä'ằng hắng má»i lúc má»t nhiá»u hÆ¡n.
- Và những dấu hiá»u không lá»i khác, như: ngưá»i ta liên tục nhìn Ä'á»"ng há»", cắn móng tay, Ä'ong Ä'ưa hai chân, nhìn qua nhìn lại nhau, cá»±a quáºy trong chá» ngá»"i, và tá» hại nhất là há» bắt Ä'ầu Ä'ứng lên bưá»c ra ngoà i.
H: Là m sao Ä'á» tôi tá»± tin hÆ¡n?
Ä: – Câu trả lá»i là phải thá»±c hà nh. Bạn táºn dụng má»i trưá»ng hợp có thá» Ä'á» là m má»t bà i nói chuyá»n. Tôi táºp tá»± tin bằng cách nói chuyá»n vá»i các thÃnh giả trẻ, chẳng hạn sinh viên hay những nhóm trẻ. Äiá»u nà y sẽ giúp bạn dần dần có can Ä'ảm Ä'á» nói chuyá»n vá»i những cá» toạ lá»n tuá»i hÆ¡n.
| – Cà ng Ä'á»'i diá»n vá»i thÃnh giả, bạn sẽ cà ng tá»± tin. – Hãy bắt Ä'ầu vá»i những câu ngắn gá»n trong hai hay ba phút. Luôn luôn ghi nhá» rằng má»t câu ngắn thì khó mà sai. Bạn sẽ không Ä'i lạc ra ngoà i Ä'iá»u chÃnh yếu muá»'n nói. |
– Những bà i nói chuyá»n ứng khẩu là dạng thá»±c hà nh tá»'t Ä'á» táºp tá»± tin. Thá»±c ra, chúng không phải luôn luôn là âứng khẩuâ Ä'âu, vì bạn có thá» táºp dượt và i bà i nói chuyá»n ứng khẩu Ä'á» dùng và o các dá»p Ä'ám cưá»i, lá»
tá»'t nghiá»p, sinh nháºt, vv.
– Hãy tá»± nhiên. Äừng bắt chưá»c ai khác.
- Hãy nắm chắc Ä'á» tà i cá»§a bạn, rá»"i sá»± tá»± tin sẽ tá»± nó Ä'ến.
H: Tôi cần thu tháºp bao nhiêu dữ liá»u cho má»t bà i nói chuyá»n?
Ä: – Không có qui tắc nhất Ä'á»nh á» Ä'ây. Kinh nghiá»m sẽ hưá»ng dẫn bạn. Má»t sá»' ngưá»i cần Ä'á»c tà i liá»u trong 60 phút Ä'á» nói chuyá»n trong 5 phút.
– Bạn cần Ä'á»c cà ng nhiá»u cà ng tá»'t.
– Có thá» bạn phải là m má»t và i nghiên cứu tại chá».
– Bạn cÅ©ng có thá» truy cáºp internet. Nhưng lưu ý Ä'ừng lấy nguyên xi cá»§a ngưá»i ta. Là m thế là Ä'ạo vÄn Ä'ấy, má»t viá»c bất chÃnh!
H: Tôi có thá» há»c thuá»c lòng bà i nói chuyá»n cá»§a mình không?
Ä: – DÄ© nhiên là Ä'ược. Nhưng bạn Ä'ừng là m thế. Äừng bao giá» há»c thuá»c lòng má»t bà i nói chuyá»n. Lỡ bạn quên mất má»t hay hai giòng thì sao? Tá» hÆ¡n nữa, nói thuá»c lòng sẽ nghe rất là khô khan. ThÃnh giả cá»§a bạn sẽ nháºn ra ngay Ä'ấy.
– Khi nói thuá»c lòng, bạn không còn tá»± nhiên nữa. Những thứ duy nhất mà bạn có thá» há»c thuá»c lòng, Ä'ó là má»t trÃch dẫn, má»t bà i thÆ¡ hay má»t Ä'oạn thÆ¡.
H: Tôi có thá» Ä'á»c bà i nói chuyá»n cá»§a tôi không?
Ä: – Bạn có thá» chứ. Nhưng Ä'ừng. Äó là cách tá»'t nhất Ä'á» ru ngá»§
- Trưá»ng hợp duy nhất mà bạn Ä'á»c má»t bà i nói chuyá»n, Ä'ó là khi bạn là m Ä'iá»u nà y nhân danh má»t ngưá»i khác, chẳng hạn bạn thay mặt cho giám Ä'á»'c cá»§a mình⦠Ngay cả trong trưá»ng hợp Ä'ó, bạn cÅ©ng hãy trình bà y vắn tắt thôi. Có thá» dùng PowerPoint hay Ä'èn chiếu. | |
– Cuá»'i phần trình bà y tá»ng lược ấy, bạn phân phát cho ngưá»i ta bản vÄn Ä'ầy Ä'á»§ trong hình thức tà i liá»u cầm tay. Äiá»u nà y sẽ phòng tránh viá»c ngưá»i ta trÃch dẫn sai sau nà y.
– VÄn viết và vÄn nói không giá»'ng nhau. Nhiá»u khi vÄn viết rất hay, nhưng Ä'em Ä'á»c cho thÃnh giả nghe thì không còn hay như thế nữa.
H: Tôi có thá» dùng các phiếu ghi âná»'tâ trong khi nói chuyá»n không?
Ä: – Vâng, bạn có thá». Nhưng liá»u sao Ä'á» viá»c nhìn và o phiếu không gây chia trà cho ngưá»i nghe. Äiá»u tá»'i kỵ là trưá»c bà i nói chuyá»n, bạn lôi ra quá nhiá»u xấp giấy ghi âná»'tâ. Tôi thưá»ng không sá» dụng quá hai phiếu ghi âná»'tâ cho má»t bà i nói chuyá»n.
| – KÃch thưá»c cá»§a phiếu khoảng 10 cm x 15 cm là vừa. Bạn nên liá»u sao Ä'á» dùng không quá 7 phiếu. - Má»t tá» giấy ghi bá»' cục cá»§a bà i nói chuyá»n cÅ©ng rất hữu Ãch. Nhưng kÃch thưá»c chữ phải Ä'á»§ lá»n Ä'á» nhìn thấy rõ. |
– Nếu bạn là m má»t bà i diá» n giảng, có thá» cần thêm má»t sá»' tá» ghi chú khác nữa, nhưng Ä'ừng vượt quá 5 tá».
– Äiá»u quan trá»ng là phải biết di chuyá»n từ âná»'tâ nà y sang âná»'tâ khác, từ phiếu nà y sang phiếu khác. Má»t sá»' ngưá»i có âtáºt xấuâ là dừng lại quá lâu á» má»t phiếu. Äừng quên rằng thÃnh giả Ä'ang quan sát má»i chuyá»n Ä'á»ng cá»§a bạn Ä'ấy, vì thế, bạn hãy ⦠chuyá»n Ä'á»ng!
H: Khi trả lá»i trong má»t diá»
n Ä'à n má» (open forum), tôi nên là m gì khi có ai Ä'ó bình luáºn dà i lê thê như má»t⦠bà i nói chuyá»n â" và trưá»ng hợp tương tá»± là khi ngưá»i ta há»i má»t câu mà hoá thà nh 3 câu?
Ä: – Công viá»c cá»§a ngưá»i Ä'iá»u khiá»n chương trình là yêu cầu thÃnh giả bình luáºn vắn tắt thôi và Ä'ặt câu há»i phải rõ rà ng, dứt khoát. Äôi khi không có sẵn ngưá»i Ä'iá»u khiá»n chương trình, và bạn phải tá»± Ä'ảm nháºn vai trò Ä'ó.
– Tại diá» n Ä'à n má», cá» toạ Ä'ứng vá» phÃa bạn. Há» muá»'n ra vá» Ä'úng giá». Há» khó chá»u khi ai Ä'ó nói vòng vo, lạc Ä'á», là m mất thì giá». Bá»n pháºn cá»§a bạn là can thiá»p và o và nói: âXin lá»i ông / bà , câu há»i chÃnh xác cá»§a ông / bà là gì ạ?â hoặc âXin ông / bà cho tôi biết câu há»i.â
– Nếu có hÆ¡n má»t câu há»i trong âmá»tâ câu há»i, bạn hãy trả lá»i lần lượt, và bắt Ä'ầu vá»i câu há»i dá» nhất.
H: Tôi phải là m gì khi có ngưá»i không Ä'á»"ng ý vá»i bà i nói chuyá»n cá»§a tôi và tháºm chà phản ứng gay gắt?
| Ä: – Hãy bình tÄ©nh. Äừng Ä'á»'i Ä'ầu. Bạn hãy trả lá»i cách lá»ch sá»±. Hãy má»m cưá»i và nói âCó thá» tôi trình bà y chưa Ä'ược rõâ hoặc nói âCó thá» bạn Ä'ã hiá»u nhầm ý tôi.â Rá»"i, bạn trình bà y lại quan Ä'iá»m cá»§a mình. Bạn cứ giữ láºp trưá»ng. Cá» toạ thưá»ng Ä'ứng vá» phÃa bạn. |
Lá»I KẾT
Các hình thức và các phương pháp truyá»n thá»'ng nói trưá»c công chúng nay không còn thÃch hợp nữa. Kiá»u thức Ä'ã chuyá»n Ä'á»i. Truyá»n thông Ä'iá»n tá» Ä'ã bá» qua các tiến trình truyá»n thông cá» xưa. Các phương tiá»n truyá»n thông ngà y nay Ä'ã là m thu hẹp rất nhiá»u tầm chú ý cá»§a ngưá»i ta. Dù bạn thuyết giáo, giảng dạy trong lá»p hay nói chuyá»n trên diá» n Ä'à n, hãy chú ý Ä'ến thÃnh giả. ThÃnh giả Ä'ã thay Ä'á»i, vì thế chúng ta cÅ©ng phải thay Ä'á»i, nếu chúng ta muá»'n trá» thà nh những diá» n giả hữu hiá»u và có khả nÄng sáng tạo.
Nếu bạn muá»'n cải thiá»n khả nÄng nói trưá»c công chúng, hãy dà nh thá»i giá» Ä'á» lắng nghe cà ng nhiá»u bà i nói chuyá»n cà ng tá»'t. Má»t ngưá»i biết lắng nghe là má»t ngưá»i biết truyá»n Ä'ạt. Bạn Ä'ừng quên ghi âná»'tâ khi nghe các bà i nói chuyá»n.
Hãy chá» ra những bà i nói chuyá»n nà o bạn thÃch và những bà i nà o bạn không thÃch. Phân tÃch những bà i bạn thÃch, bạn sẽ nháºn ra những phương hưá»ng cụ thá» Ä'á» cải thiá»n khả nÄng nói chuyá»n cá»§a chÃnh mình. Suy nghÄ© vá» những bà i nói chuyá»n mà bạn không thÃch, bạn sẽ thấy Ä'âu là những Ä'iá»u mình cần tránh.
Cuá»'i cùng, khi nói chuyá»n, bạn hãy truyá»n thông chÃnh mình â" cả xác lẫn há»"n.
Tôi mong táºp sách nhá» nà y có thá» giúp bạn phần nà o Ä'ạt Ä'ược mục tiêu Ä'ó
Cùng má»t ngưá»i dá»ch:
– Thức Tá»nh (Anthony de Mello)
- Chạy Trá»'n (Anthony de Mello)
- Má»t Phút Tầm Phà o (Anthony de Mello)
- Bưá»c Quyết Äá»nh â" Ä'á» gặp Chúa trong Ä'á»i (James DiGiacomo và John Walsh)
- Sá»'ng Hết Mình (Earnest Tan)
- Những Bà i Há»c Cuá»'i Cùng (Mitch Albom)
- Con ÄÆ°á»ng Chẳng Mấy Ai Äi (M. Scott Peck)
- Bưá»c Tiếp Trên Con ÄÆ°á»ng Chẳng Mấy Ai Äi (M. Scott Peck)
- VÅ© Äiá»u Cá»§a Sá»± Máºt Thiết (Harriet Lerner)
- Các Mẫu Thức Mạc Khải (Avery Dulles)
- Dẫn Và o Thần Há»c (Thomas P. Rausch)
- Tiếp Cáºn Thánh Kinh theo Chá»§ NghÄ©a CÆ¡ Yếu â"
những Ä'iá»u ngưá»i Công Giáo cần biết (Ronald D. Witherup)
- Tư Vấn Mục Vụ â" những kỹ nÄng cÄn bản cho các nhÃ
tư vấn Kitô giáo (Richard P. Vaughan)
- Bên Kia Há»i Nháºp VÄn Hoá â" nhiá»u hoá thà nh má»t
Ä'ược chÄng? (Michael Amaladoss)
- Há»i Nháºp VÄn Hoá và Äá»i Tu (Jesus Alvarez Gomez)
- Cẩm Nang Xây Dá»±ng Các Cá»ng Äoà n Giáo Há»i CÆ¡
Bản (Ma. Alicia S. Gutierrez & Estela P. Padilla)
- Không Lá»'i Thoát? – mục vụ cho những ngưá»i li dá» vÃ
các Ä'ôi bạn không chÃnh thức (Bernard Haring)
- Giáo Há»i Cần Loại Linh Mục Nà o? (Bernard Haring)
- Linh¥c Thiên Niên Ká»· Má»i (nhiá»u tác giả)
- Hãy Nâng Tâm Há»"n Lên (ÄGH. Gioan Phaolô II)
- Thà Thắp Lên Má»t Ngá»n Nến (Christophersâ)
- Lá» Hiá»n Xuá»'ng á» Ã Châu â" má»t cách thế má»i Ä'á» thá»
hiá»n Giáo Há»i (Thomas C. Fox)
- Äá» Giảng Lá» Tá»'t HÆ¡n â" những Ä'á» nghá» thiết thá»±c cho
ngưá»i giảng lá» (Ken Untener)
- Cẩm Nang Giám Mục – quyá»n và nhiá»m vụ cá»§a giám
mục giáo pháºn theo Bá» Giáo Luáºt Má»i (Thomas J. Green)
- Nói Thẳng â" giúp bạn nói trưá»c công chúng cách rõ
rà ng và hữu hiá»u (Augustine Loorthusamy)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét